De Nederlandse provincie Noord-Brabant staat de laatste jaren helemaal in het teken van Vincent van Gogh. De wereldberoemde schilder werd er geboren, maakte er een hoop van z’n werken en liet er overal sporen na. Trot Op! trok de grens over en besloot zelf naar de kunstenaar op zoek te gaan.
Hoe zou het voelen om wereldschokkend geniaal in iets te zijn, maar daar een leven lang niet de minste vorm van erkenning voor te krijgen? Da’s niet enkel het trieste verhaal van dit eigenste blog, maar ook wat Vincent van Gogh moest verduren – één van de meest tragische figuren uit de kunstwereld. Vandaag wordt van Gogh beschouwd als misschien wel de invloedrijkste artiest van de 19e eeuw. Z’n werken vliegen voor tientallen miljoenen de deur uit en vier verschillende schilderijen van hem waren ooit het duurste ter wereld. Toen hij er destijds zelf van probeerde af te raken liep dat net iets minder vlot. Tijdens z’n hele carrière verkocht hij welgeteld één werk, en dat aan de niet te kloppen prijs van omgerekend honderd euro.
“Hoe zou het voelen om wereldschokkend geniaal in iets te zijn, maar daar een leven lang niet de minste vorm van erkenning voor te krijgen? Da’s niet enkel het trieste verhaal van dit eigenste blog, maar ook wat Vincent van Gogh moest verduren.”
Van Gogh was een eenzaat en voelde zich een onbegrepen mislukkeling. Dat begon al toen hij gebaard werd, op exact dezelfde dag als z’n doodgeboren broer een jaar eerder. Ook een Vincent. De arme kerel deed al dienst als vervanging van het onvervangbare voor hij er goed en wel was. Hij ging gebukt onder talloze depressies, bleef z’n leven lang rondzwerven en was totaal onbeholpen in de liefde. Hij was ook zelfdestructief. Het strafste verhaal daarrond is de gekende ruzie met Paul Gauguin, die in Frankrijk met de vrouw (lees: prostituee) was gaan lopen waar Vincent een oogje op had. Uit colère sneed hij dan maar half z’n eigen oor af, om het vervolgens aan de dame in kwestie gewikkeld in gazettenpapier af te gaan geven. Qua “het hangt m’n oren uit” statement kon dat tellen. Zelfs toen hij twee jaar later op amper 37-jarige leeftijd zelfmoord pleegde liep het nog mis. Hij schoot zichzelf in de borst met een revolver, maar miste z’n hart. Daardoor overleed hij pas twee dagen later en in helse pijn. Nee, het leven liep hem niet bepaald van een leien dakje.
Op weekend in Brabant: 5x in het spoor van Vincent van Gogh
Door al dat gezwerf heeft van Gogh op een resem verschillende plekken gewoond. In Amsterdam, Londen en Parijs bijvoorbeeld, maar hij zat ook een tijd in de Borinage en zelfs in Antwerpen (waar hij flink aan het zuipen sloeg) om uiteindelijk in het zonnige Franse zuiden z’n bekendste werken te maken. De streek waar hij het meest verankerd was – hij groeide er op en spoelde er verschillende keren weer aan – is Noord-Brabant, vlak over de Belgische grens. Dat hebben ze daar de laatste jaren goed begrepen. Het lokale toerisme zet erg in op van Gogh, en op alle plekken waar de brave man ooit meer dan twee stappen zette, iemand vaag kende of godbetert z’n hoed eens was vergeten, staat vandaag de dag een museum of een standbeeld. Daar stopt het echter niet. In de streek waar hij talloze landschappen schilderde, werd een uitgestrekt nationaal park naar hem genoemd waarin een heleboel van Gogh wandelroutes werden uitgestippeld. Moest hij kunnen zien hoe groot z’n naam vandaag is en hoeveel geld er mee verdiend wordt, hij zou lachen als een boer met kiespijn. Dat kon hij trouwens goed, want tegen het einde van z’n leven was hij bijna al z’n tanden kwijt. Kortom: veel te doen rond van Gogh in Brabant, en dus ging ik er zelf ook eens een kijkje nemen. Dat deed ik opnieuw in het gezelschap van Caroline van Veggie Wayfarer – zelf een kunstwerk van een vrouw. Het weer bracht ons alvast in de gepaste Vincent van Gogh mood: grijs en druilerig. Dit kon nog moeilijk mislopen!
1. Zundert: de wieg van van Gogh
Van Goghs verhaal begint in Zundert: een dorp pal tegen de Belgische grens geplakt, dat verder voornamelijk bekend staat om het feit dat ze er heel erg veel aardbeien kweken. Hier werd hij geboren en bracht hij zowat z’n hele kindertijd door. Om z’n band met het dorp te eren deed men hier heel wat moeite. Op het pleintje dat z’n naam draagt staat een modern standbeeld van hem en z’n broer Theo (de enige die hem altijd is blijven steunen) en op het plein voor het gemeentehuis werd een enorme mozaïek van z’n welgekende zelfportret aangelegd. Dat kan je enkel met een drone bekijken (of via Google Maps) maar het is wel indrukwekkend. Aan hetzelfde plein – op de plek waar hij ter aarde kwam – staat het Vincent van Gogh Huis. Da’s een bescheiden museum waar wat zijn kunst betreft niet zoveel te zien valt, maar waar je enorm veel bijleert over het fascinerende leven van de man. Zeker als je een rondleiding krijgt van Jacques van Tichelt: één van de bezielers van het museum en iemand die met veel kennis en passie vertelt. Hij toonde ons ook hoe recent de van Gogh hype eigenlijk is. Toen Koningin Juliana in 1964 het standbeeld kwam inwijden, werd er in het parochiezaaltje ook een expositie over van Gogh gehouden. Tientallen originele schilderijen van hem hingen daar toen, bewaakt door één enkele champetter die ’s avonds de sleutel van de deur mee naar huis nam. Vandaag zou dat een quasi onbewaakte kunstschat van een paar honderd miljoen euro zijn. Geen enkele verzekeringsmaatschappij zou het risico durven lopen. Ook in Zundert, maar niets met Vincent te maken: Restaurant bij de Nonnen. Haute cuisine en je kan er een verrassingsmenu van vier tot zeven gangen bestellen. Bitter weinig nonnetjes gezien wel. www.vanghoghhuis.com www.bijdenonnen.nl
2. Nuenen: aardappeleters en een lichtgevend fietspad
Ook in het landelijke Nuenen woonde van Gogh twee jaar lang. Hij maakte er een kwart van al z’n werken. Het gros daarvan zijn niet z’n meest gekende. Er zitten heel wat vrij ingetogen landschappen tussen, waarvan je een aantal onderwerpen via een luisterpaalroute door het dorp nog steeds in het echt kan zien. Wel bekend en in Nuenen geschilderd is De Aardappeleters: een donker en bijna karikaturaal schilderij van een stel boeren dat zich met lange tanden aan een schotel patatten heeft gezet. In het centrum van Nuenen staat het nieuwe Vincent van Gogh Village Museum. Da’s een uitgebreid en modern museum over de jaren die hij hier doorbracht en de relatie met z’n familie. Je kan hier zelfs middenin De Aardappeleters kruipen voor een foto. Het meest interactieve deel van het museum is het Lichtlab. Dat heeft minder direct met van Gogh te maken maar hij wordt er wel als leidraad gebruikt. Hier leer je via allerlei praktische proefjes hoe licht, schaduw en kleur een kunstwerk kunnen beïnvloeden – en dat is erg interessant. Nog spectaculairder is het Van Gogh-Roosegaarde Fietspad dat door een wei tussen Nuenen en het vlakbij gelegen Eindhoven loopt. Overdag ziet dat er perfect normaal uit, ’s nachts lichten de steentjes die er in verwerkt zitten op in de patronen van Vincents Sterrennacht. Je kan er alles over lezen in het artikel over Eindhoven dat ik dit voorjaar maakte. www.vangoghbrabant.com/nl/home/nuenen
3. ‘s-Hertogenbosch: bewonder de enige originele van Goghs in Noord-Brabant
’s-Hertogenbosch (ofte Den Bosch) is een stad waar je in België niet zoveel over hoort. Het is nochtans de hoofdstad van de provincie en daarbovenop best gezellig. Het ligt er vol oude straatjes, er lopen wat kanaaltjes onder de gebouwen door, en ze hebben er een heel erg grote en mooi versierde kerk. Veruit het gezelligst is de Korte Putstraat: da’s een heel smal straatje met aan weerszijden enkel restaurants en cafés. Wij gingen er eten in Noemme: een mooi aangekleed restaurant met heel wat vegan opties, waar je ook verse cocktails kan bestellen. De lokale lekkernij is ook niet te versmaden. Een Bossche Bol is zo groot als een flinke tennisbal en bestaat uit een chocoladen omhulsel gevuld met crème fraîche en diabetes (dat laatste was een grapje). De link met van Gogh is in Den Bosch wat minder – de man heeft er nooit gewoond – maar in het imposante Noordbrabants Museum vind je wel de enige originele werken van hem in de hele provincie. Twaalf hangen er hier in hun eigen zaal, aangevuld met een hoop brieven, foto’s en andere documenten. Interessant is dat je z’n typische latere stijl bijna niet herkent. Ook dit zijn vrij ingetogen werken. Wel van ’s-Hertogenbosch afkomstig, is Hieronymous Bosch: een veel oudere schilder die nog net iets psychedelischere werken dan Vincent maakte. Het grote oor met de schaar erbij dat je in het Mariënburg Park kunt zien staan, heeft dus vreemd genoeg niets met van Gogh te maken, maar komt uit één van de schilderijen van Bosch. www.hetnoordbrabantsmuseum.nl www.noemme.nl
4. Wandel door levende schilderijen in het van Gogh Nationaal Park
Een jaar of twee geleden besloot men in Noord-Brabant het van Gogh Nationaal Park officieel te openen. Dat was niet zo moeilijk, want het heeft geen poort en er staat geen hek rond. Het park is geen afgesloten geheel, maar bestrijkt zowat de halve provincie (alle ruimte tussen Breda, Tilburg, Den Bosch, Eindhoven en Helmond maakt er in se deel van uit). De bedoeling is om de landschappen die van Gogh zo inspireerden voor te stellen aan het grote publiek. Op de Website van VisitBrabant staan tien fiets- en vijf wandelroutes voor je klaar, waarvan wij er twee zijn afgestapt. Onze eerste tocht begon in Helvoirt – dat hij ook geschilderd heeft – en liep vijftien kilometer lang door bos, weide en ven langs allerlei uitkijk- en rustpunten. Wij daarentegen, liepen vooral door de gietende regen. De volgende ochtend hadden we meer geluk met de wandelroute door Etten-Leur waar van Gogh z’n eerste stappen als schilder zette. Die loopt in een lus die start en eindigt in de Menmoerhoeve, en loopt bijna uitsluitend over onverharde wegen. De Menmoerhoeve is een boerderij waar men de laatste jaren ook gasten ontvangt. Je kan er lekker eten, kamperen, door de vlindertuin lopen en zelfs de beesten mee helpen verzorgen. www.visitbrabant.com/nl/routes/themaroutes/van-gogh-routes
5. Breda: gezellig, verrassend en alternatief
Voor Belgen is Breda misschien wel de bekendste stad in Noord-Brabant. De link met van Gogh is wel iets vager. Z’n grootvader was hier predikant in de grote kerk, maar zelf heeft hij er nooit gewoond. In de Blind Walls Gallery (140 muurschilderingen die over de hele stad verspreid liggen) werden twee werken aan hem gewijd, en het Gele Huis is een cultuurcentrum waarvan de naam naar van Gogh verwijst, maar dat is het zowat. Los daarvan is Breda meer dan een bezoek waard. Het is de winkelstad bij uitstek – half de Kempen rijdt ervoor om – en de Grote Markt wordt tijdens het weekend één uitgestrekt terras. De Holy Moly Club in het centrum is een feestelijk aangekleed restaurant – ook hier kan je volledig vegan eten – dat ’s nachts als discotheek dienst doet en waar je tijdens het eten ook live comedy kan kijken. Stek is m’n favoriete plek in Breda. Op dit voormalig industrieterrein staat nu een verzameling van kleine bedrijfjes in kleurrijke en vaak zelf in elkaar getimmerde huisjes. Van een barbier, een bakker en een platenzaak tot een waarzegster, iemand die van wegwerpplastiek gebruiksvoorwerpen maakt en een paar biologische restaurants. Heel aangename hippiesfeer hier: zelfs van Gogh zou het er waarschijnlijk naar z’n zin gehad hebben. www.holymolybreda.nl www.brackbreda.nl www.stekbreda.nl
Hotels in Noord-Brabant en verdere informatie
In Den Bosch verbleven we in Landgoed Huize Bergen. Da’s een groot hotel dat uit verschillende delen bestaat, waarvan het centrale gebouw klassieke Engelse countryside vibes uitstraalt. Erg mooi ingekleed. www.huizebergen.nl
In Zundert sliepen we in B&B ’t Doktershuys: een nieuwe bed & breakfast pal in het centrum, in wat vroeger de plaatselijke dokterswoning was. Ze hebben er vier kamers die allemaal tiptop ingekleed en uitgerust zijn. Het ontbijt is erg uitgebreid. www.tdoktershuys.nl
Voor meer info over van Gogh in Brabant, surf naar: www.vangoghbrabant.com.
Voor meer info over Noord-Brabant op zich: www.visitbrabant.com.
Zin in een aantal andere Nederlandse trips? Lees m’n artikels over fietsen in Amsterdam, vreemde musea in Amsterdam, Haarlem, Schouwen-Duiveland, Utrecht, Eindhoven, Flevoland, Zuid-Limburg en de Waddeneilanden.
No Comments