Wat te doen in Duisburg: 7x op avontuur in het Ruhrgebied

Duisburg was enkele decennia geleden een zieltogende industriestad in het Ruhrgebied. De economie lag er zo goed als stil en toeristen waren er nauwelijks te bespeuren. Gelukkig besloot men daar iets aan te doen. Vandaag wordt het industriële erfgoed beschermd, werden verschillende leegstaande sites omgetoverd tot toeristische attracties, en kregen verloederde wijken nieuw leven ingeblazen. Duisburg leeft weer, en dat ging Trot Op! met plezier eens aan den lijven ondervinden.

De kans is reëel dat wie een vakantie in Duitsland wil boeken, niet meteen aan het Ruhrgebied zal denken als eerste optie. De weelderige bospaadjes en de pittoreske dorpjes van pakweg het Zwarte Woud, spreken nu eenmaal iets meer tot de verbeelding dan de fabrieksschoorstenen en de hoogovens die je hier vooral zal tegenkomen. Na de industriële revolutie groeide de regio uit tot één van de voornaamste industriegebieden van Europa. Het Ruhrgebied was meer dan honderd jaar lang zowel de motor van de Duitse industrie als de zwarte long van het land. Tegenwoordig draait die zware industrie al een tijdje op een lager pitje, maar de mijntorens en schoorstenen staan er nog steeds.

“Duisburg zal waarschijnlijk nooit de mooiste stad ter wereld worden, maar op twintig jaar tijd transformeerde ze wel van een teloorgegane industriestad in een interessante citytripbestemming.”

Duisburg was één van de voornaamste knooppunten van die industriële motor. De stad heeft nog steeds de grootste binnenhaven van Europa – die je trouwens zelf kan bezoeken door een havenrondvaart te boeken. Duisburg ging door een economische boom in de vroege 20^ste eeuw, maar dat had ook z’n gevolgen. Omwille van dat industriële belang werd de stad tijdens de Tweede Wereldoorlog zwaar gebombardeerd. Daardoor moest het gros van het centrum weer worden opgebouwd, en dat gebeurde met wat men noemt “wisselend succes”. De oude stad werd een allegaartje van allerlei stijlen. Naarmate de mijnen en fabrieken vanaf de jaren zeventig – zoals in de rest van Europa – de deuren begonnen sluiten, viel de economie in Duisburg zo goed als stil. Het werd een stad van vergane glorie: de pakhuizen in de binnenhaven kwamen leeg te staan en werkloosheid tierde welig. Duisburg stond – net zoals zoveel andere voormalige industriesteden – op de rand van de afgrond en had nood aan een nieuwe wind. Gelukkig kwam die er uiteindelijk en ziet alles er vandaag de dag veel beter uit.

 

Wat te doen in Duisburg: 7x op avontuur in het Ruhrgebied

Om de hele regio te transformeren en een nieuw elan te geven, werd eind jaren tachtig een tienjarig plan opgesteld (voor de geïnteresseerden: het IBA Emscher Park project). Dat zou voor dit sterk geürbaniseerde gebied moeten leiden tot een betere levenstandaard en -omgeving. Een belangrijk aspect van het plan was dat leegstaand industrieel erfgoed zo goed mogelijk bewaard diende te blijven en een nieuwe bestemming moest krijgen. Zo zou geleidelijk aan het imago van het hele Ruhrgebied weer opgekrikt worden. De impact van het plan is vandaag nog voelbaar. Oude fabrieken en silo’s werden omgetoverd in musea en industriële recreatieparken; nieuw openbare kunstinstallaties werden onthuld en gebieden vol leegstand kregen een nieuwe inkleding met een mix van wonen, werken en ontspanning. De rotte plekken van de stad veranderden zo in sociale en creatieve hotspots. Duisburg is nog steeds niet de mooiste stad ter wereld, en zal dat hoogstwaarschijnlijk ook nooit worden. Maar op een jaar of twintig transformeerde ze wel van een zieltogende industriestad in een interessante citytrip-bestemming vol hernieuwd zelfvertrouwen. In de geraamtes van de oude industrie kan je nu genieten van cultuur en ontspanning. Dat komt perfect uit, want Duisburg ligt op maar een uurtje of twee van Antwerpen. Zullen we meteen maar eens heen rijden dacht ik. En kijk: zo geschiedde.

 

1. Duisburg: op wandeling door het centrum

Nee, schoonheidsprijzen zal Duisburg nooit winnen, maar het stadscentrum leeft wel. Vergeleken met een jaar of veertig geleden is dat feit alleen al pure winst. Wie met de trein in Duisburg aankomt, komt op het enorme open plein voor het station terecht. Da’s niet bepaald de Piazza Navona, maar ze hebben er wel in grote blauwe letters “#Duisburg ist Echt” op geïnstalleerd. Dat leert ons twee dingen: 1. Dit is weldegelijk geen droom, en 2. We zijn alvast niet in het verkeerde station uitgestapt. Mooi zo. Vlakbij het stationsplein begint de Königstrasse. Da’s de voornaamste winkelstraat van Duisburg en ze is autovrij. In deze straat alleen al kan je drie grote moderne winkelcentra binnenstappen – ook het centrum vond zichzelf als bestemming opnieuw uit. In de Königstrasse werd heel wat openbare kunst neergezet. De Lifesaverbrunne is het meest controversiële kunstwerk van het pak: een vijf meter hoge, bonte vogel die een dikke vrouw in badpak knuffelt. Niet iedereen in Duisburg is er even wild van, maar het trekt wel volk – en van een bonte vogel knuffelen ging trouwens nog nooit iemand dood. Buiten de Salvatorkirche en het imposante stadhuis valt in de binnenstad niet erg veel buitengewone architectuur te ontdekken. Hoewel het hier best aangenaam toeven is en je uit tal van winkeltjes en restaurants kunt kiezen, liggen de grootste trekpleisters van Duisburg voor toeristen buiten het centrum. En wie vanuit het station een half uurtje de stad doorwandelt, komt al snel bij de eerste terecht.

 

2. De Innenhafen: een stadshaven met een nieuw elan

De Innenhafen is het deel van de Duisburgse haven dat het dichtst bij het stadscentrum ligt. Ooit was dit de broodmand van het Ruhrgebied, en de dokken staan dan ook vol oude graansilo’s. Toen men in de jaren tachtig aan het vernieuwingsplan begon, waren hier nog amper drie bedrijven actief. Het gebied werd duchtig onder handen genomen en ziet er nu – zonder het verleden uit te willen wissen – volledig anders uit. Leegstaande silo’s kregen een nieuw leven als restaurant, museum of sportcentrum, en de gebouwen die niet meer gered konden worden, werden neergehaald en vervangen door moderne en vaak creatief ontworpen nieuwe exemplaren. De Innenhaven is nu het hipste deel van Duisburg en de plaats waar veel locals na hun werk heen trekken. Er ligt een jachthaven vol kleine bootjes, de vele restaurants boeren er goed en er worden geregeld festivals en andere evenementen georganiseerd. Een deel van de quasi ingestorte oude hangars werd omgetoverd in de Garten der Erinnerung. Da’s een groen park dat als sociale ruimte dient, waar dans- en sportlessen worden gegeven. In de restanten van de oude gebouwen worden nu exposities en voorstellingen gehouden, en er werd zelfs een nieuwe synagoge gebouwd.

 

3. MKM Museum Küppersmühle: moderne kunst in een graansilo

Het Museum Küppersmühle is één van de beste voorbeelden van hoe men industrieel erfgoed met respect voor het verleden een nieuw leven kan geven. Deze massieve oude graansilo werd omgebouwd tot één van de grootste musea voor moderne kunst in Duitsland. Hier stelt men vooral naoorlogse Duitse abstracte schilderkunst in alle vormen en maten tentoon. Daar ken ik eerlijk gezegd nauwelijks namen van, maar ik ben dan ook geen naoorlogse Duitser. Interessant en gevarieerd is de verzameling in ieder geval. Misschien nog indrukwekkender dan de uitgebreide kunstcollectie is het gebouw zelf. Dat werd gerenoveerd door het architectenbureau Herzog & de Meuron en is een kunstwerk op zich. Moderne witte toonzalen lopen over in de originele structuren van het gebouw: grote betonnen zuilen en stalen graansilo’s van tientallen meters hoog. Het kroonjuweel van het vernieuwde gebouw is de sierlijke houten trap die als een slang vijf verdiepingen naar omhoog kronkelt. Momenteel worden er op de benedenverdieping van het museum werken uit de Hanielcollectie getoond. Zo’n honderd schilderijen hangen hier uit, allemaal uit de privécollectie van een familie kunstverzamelaars uit Duisburg, die nog nooit aan het grote publiek werden getoond. Van al dit culturele geweld honger gekregen? Het Küppersmühle Restaurant is één van de beste en meest prestigieuze restaurants van de stad.

 

4. Het Lehmbruck Museum: een beeldenschat in het stadscentrum

Het Lehmbruck Museum is voor de meeste bezoekers aan Duisburg misschien wat minder gekend dan Museum Küppersmühle, maar verdient evenzeer een bezoek. Het ligt in het mooie Kantpark – dat zelf al vol beelden staat – en werd opgericht ter ere van de Duitse beeldhouwer Wilhelm Lehmbruck. Die maakte z’n kunst in de vroege 20^ste eeuw en eindigde uiteindelijk als een tragische figuur. Z’n vroege werk is vrij traditioneel, en valt zelfs te vergelijken met de klassieke Griekse standbeelden. Toen hij vervolgens jarenlang in de loopgraven van WOI moest ploeteren, veranderde dat z’n stijl – en z’n gemoedsrust – nogal extreem. Z’n latere beelden voelen veel donkerder aan, en z’n subjecten worden afgebeeld als een soort uitgerekte silhouetten. De man hield het na de oorlog amper een jaar uit. Hij was getrouwd, maar werd hopeloos verliefd op actrice Elisabeth Bergner – één van z’n modellen. Die had aan ’s mans avances geen boodschap en dus besloot hij – kunstenaars zijn vreemde mensen – dan maar een einde aan z’n veel te korte leven te maken.

“Het Lehmbruck Museum in het Kantpark is voor veel bezoekers aan Duisburg misschien wat minder gekend dan Museum Küppersmühle, maar verdient evenzeer een bezoek.”

In het museum werd een hele vleugel aan z’n werken gewijd, en dat geeft een diepe inkijk in ’s mans psyche. In de vaste collectie staat ook heel wat topkunst tentoon, waaronder werken van Dali, Ernst en zelfs Magritte – jep, die maakte ook beelden. Momenteel loopt er nog even een erg verfrissende tentoonstelling van Alicja Kwade: een Pools-Duitse kunstenares. Verrassende en uitdagende kunst, waar je door kan lopen, die doet nadenken en soms zelfs doet lachen. Een aantal van haar werken blijven permanent in het museum staan, dus wie iets te laat komt hoeft nog niet meteen te wanhopen.

 

5. Landschaftspark Duisburg-Nord: op ontdekkingstocht in een industriële speeltuin

Ook met het industrieel erfgoed dat wat verder buiten de stad ligt werden in Duisburg mooie dingen gedaan. Het Landschaftspark Duisburg-Nord is daar het bekendste voorbeeld van. Op dit terrein van zo’n 200 hectare staat een gigantische oude staalfabriek die veertig jaar geleden werd stilgelegd. Het domein werd gesaneerd, er werden een hoop parken, speeltuinen en ander groen op aangelegd, en de fabriek zelf bleef staan maar werd helemaal omgetoverd in een combinatie van een industrieel museum en een plek voor sport en evenementen. Tussen de roestige stalen constructies neemt de natuur geleidelijk aan z’n plek weer in en kan je nu fietsen, wandelen en picknicken. In de grote stalen gastank kan je leren duiken; in de opslagbunkers voor ijzererts kan je muurklimmen en in de gebouwen waar ijzer werd gegoten kan je nu films zien en een touwenparcours uitproberen. Er vinden opera’s en toneelvoorstellingen plaats en er werd zelfs een skatepark en een kinderboerderij geopend.

“Landschaftspark Duisburg-Nord is een oude staalfabriek die werd omgetoverd in een combinatie van een industrieel museum en een park voor sport en evenementen. Hét schoolvoorbeeld van hoe met respect met industrieel erfgoed kan worden omgegaan.”

Het hoogtepunt van een bezoek aan Landschaftspark Duisburg-Nord is het beklimmen van Hoogoven Nr. 5. Da’s een monsterlijke stalen constructie die tot in de jaren tachtig dag en nacht ijzer smolt aan temperaturen van meer dan 2000 graden. De hoogoven kan helemaal tot op het bovenste platform beklommen worden, en da’s – vooral voor mensen met hoogtevrees – een memorabele ervaring. Via ijzeren trapjes loop je rond en door de constructie naar boven, voorbij allerlei zware pijpen, kabels en kranen. De top ligt op meer dan 70 meter hoogte, en pas vanop dat uitkijkpunt wordt de werkelijke schaal van wat hier zoal in de omgeving staat duidelijk. Indrukwekkend uitzicht.

 

6. Zoo Zajac: bezoek de grootste dierenwinkel ter wereld

Duisburg heeft een eigen zoo, en waarschijnlijk is die prima. Wist je echter dat je hier ook diertjes kan kijken zonder er één cent voor te moeten uitgeven? Duisburg is immers de thuishaven van de grootste dierenwinkel ter wereld. Die ligt een eindje uit het centrum en heet Zoo Zajac. De winkel is zo groot als vier naast elkaar gelegen maxi-supermarkten en de eigenaar was – tot hij vorig jaar plots overleed – een excentriekeling met een populair Youtube-kanaal die regelmatig op TV kwam. Toen ik hier op zaterdagmiddag een kijkje kwam nemen, leek de halve stad er al op uitstap met de kinderen te zijn. De parking en de straten rondom stonden overvol.

“Duisburg heeft een eigen zoo, maar je kan hier ook diertjes kijken zonder er één cent voor te betalen. Zoo Zajac is de grootste dierenwinkel ter wereld en hij ligt vlak buiten het centrum.”

Er valt dan ook wat te zien.  De aquariumafdeling is voor iemand als ik die als kind vissen hield een paradijs. Meer dan duizend tanks staan hier opgesteld. Alle standaardsoorten – zowel zoet- als zoutwatervissen – worden aangeboden, maar wie op zoek is naar iets meer uniek kan ook een paar piranha’s of zelfs een stevige rog mee naar huis nemen. Er staan ook heel wat sieraquaria tentoon met vissen die niet verkocht worden, waaronder een amazonetank groter dan die van de Antwerpse Zoo. De terrariumafdeling is misschien nog indrukwekkender. Hier zie je alles van gekko’s en schildpadden tot meterslange wurgslangen, varanen en zelfs een paar dwergkrokodillen – allemaal in natuurlijk ingeklede verblijven die meer dan voldoende ruimte bieden. Buiten loopt dan weer een halve boerderij aan kippen en pauwen rond. Uiteraard krijg je niet alles zomaar mee. Bij elke aankoop worden een hoop vragen gesteld over de omstandigheden die je het dier kan bieden en of je wel weet waar je aan begint. Voor de iets exotischere varianten als pythons of krokodillen moeten uiteraard de nodige brevetten en vergunningen kunnen worden voorgelegd. Je kan zo’n beest nu eenmaal niet in je badkuip steken.

PS: omdat zoveel mensen hier in het weekend komen kijken zonder iets te kopen, kan je bij de ingang een vrije bijdrage schenken, of iets komen eten in het restaurant.

 

7. Tiger & Turtle: een rollercoaster voor voetgangers

Wat doe je als je volk wil lokken naar één of andere vergeten uithoek van Duisburg, waar buiten een dystopisch fabriekslandschap absoluut niets te zien valt? Wel, we moeten ons de vraag niet meer stellen: iemand liet het antwoord erop al bouwen. Stap 1: kies één van de vele industriële afvalbergen, saneer alles en doop hem Magic Mountain. Stap 2: zaai er wat gras op, plant een paar bomen en leg een mooi kronkelpadje richting top aan. Stap 3: laat op die top een openbaar kunstwerk bouwen dat er zo geschift uitziet dat het internationale krantenkoppen haalt. Stap 4: profit. Dat kunstwerk is het ondertussen wereldberoemde Tiger & Turtle: een twintig meter hoge rollercoaster voor voetgangers – dat lees je goed ja. Je kan de constructie helemaal afwandelen – buiten natuurlijke de looping: zwaartekracht is een ding en monkey bars aan de onderkant hangen vond men toch wat te riskant. ’s Avonds wordt het hele kunstwerk trouwens opgelicht door honderden LED-lichtjes, waardoor het van kilometers ver te zien valt en je er ’s nachts fantastische foto’s kan maken. Een plek waar niemand wou komen – laat staan in het donker – werd zo omgetoverd tot een ontmoetingsplaats waar locals komen picknicken en van hun zomeravonden komen genieten, terwijl toeristen van heinde en ver aan komen rijden om het eens te kunnen zien. Slim gedaan denken wij dan, en het is nog gratis ook.

 

Hotels in Duisburg en extra informatie

Ik verbleef in het Intercity Hotel Duisburg. Dat ligt vlakbij het station en heeft een eigen parking waar je €19 per dag voor betaalt.

Voor meer informatie over Duisburg als bestemming, klik hier.

Zin in een aantal andere Europese trips? Lees dan m’n artikels over Dresden, de Elberadweg, Warschau, Lodz, Schotland, Kroatië en Noordwijk.