Warschau ging de voorbije honderd jaar door haast onvatbaar zwarte tijden, maar de laatste decennia groeide de stad uit tot een levendige metropool vol verrassende trekpleisters. Vandaag is het één van de interessantste opkomende citytrip-bestemmingen in Europa. Trot Op! ging er een uitgebreid kijkje nemen en kwam terug met tien unieke tips.
Toen David Bowie midden jaren zeventig van Moskou naar West-Berlijn tourde, maakte z’n trein een onverwachte stop in Warschau. Omdat twee uur in het station in z’n coke-neus zitten graaien niet ‘s mans idee van een goed bestede namiddag was, besloot hij van de nood een deugd te maken en even door de buurt te stappen. De grauwe troosteloosheid die hem tijdens die wandeling als een natte dweil in het gezicht sloeg, bracht de brave man zo van z’n melk dat hij vlak daarna Warszawa schreef: waarschijnlijk het meest deprimerende nummer uit z’n hele discografie. Bowie hield aan zijn blitzbezoek aan Warschau dus – ground control to Major Tom nog aan toe – een trauma over, en dat kon niemand hem destijds echt kwalijk nemen.
“Toen David Bowie midden jaren zeventig door Warschau liep, schreef hij er spontaan het meest deprimerende nummer uit z’n carrière over – zonder dat iemand hem het eigenlijk kwalijk kon nemen.”
Geen enkele Europese stad zag tijdens de vorige eeuw immers meer zwarte sneeuw dan Warschau. Voor WOII woonden hier meer dan een miljoen mensen. Zes jaar later bleven daar naar schatting minder dan duizend van over. 700.000 burgers overleefden de oorlog niet, waaronder bijna 400.000 joden. De rest was weggevlucht of gedeporteerd. Meer dan 80% van de stad – ooit het Parijs van het oosten – werd door de Duitsers na een grote opstand methodologisch afgebroken. Dit om als schrikbeeld te dienen voor de rest van bezet Europa. Na de oorlog kwam Polen bovendien achter Stalins ijzeren gordijn te liggen: ook niet bepaald een deugddoend intermezzo. Het Warschau van Bowie was een communistische dystopie: een grijze stad met meer spoken en ruïnes dan hoop. Een mens zou voor minder met een lang gezicht rondlopen.
Wat te doen in Warschau: 10 spannende tips voor een reis naar Polen
Gelukkig werd dat hele gordijn meer dan dertig jaar geleden alweer bij het oud ijzer gesmeten, en ziet Warschau er nu een stuk frisser uit. Moest Bowie er vandaag nog door de straten kunnen lopen, hij zou een vrolijker liedje schrijven. Sinds het uiteenvallen van de USSR en zeker sinds de toetreding van Polen tot de EU in 2004, zette het land grote stappen voorwaarts. Het moderne Warschau is een bruisende grootstad vol mensen die vooruit willen. De stad trekt volop multinationals en investeerders aan; het oude centrum werd in ere hersteld; in het zakendistrict werd een heel bos glazen wolkenkrabbers neergezet en een hoop leegstaande gebouwen kreeg een tweede leven. Op korte tijd ontstond hier een interessante bestemming, die stiekem niet moet onderdoen voor het populairdere Krakau en misschien zelfs veelzijdiger is. Je wandelt er in uitgestrekte parken, door hippe buurten vol cafés en restaurants in herbestemde industriepanden en je kan er talloze topmusea bezoeken. Tijd om er zelf eens m’n neus aan het venster te steken, zo dacht ik. En omdat bij de pakken blijven zitten geen hobby van me is, is dat ondertussen al lang gebeurd. Ik ben alweer thuis, en bracht maar liefst tien verrassende maar essentiële tips met me mee. Een straffe die me tegenhoudt!
1. Stare Miasto: de “oude” stad van Warschau
Het historische centrum van Warschau is voor mensen die al elders in Polen zijn geweest het meest herkenbare deel van de hoofdstad. Hier loop je samen met een hoop andere toeristen door fotogenieke kasseistraatjes vol crèmeries en over pleinen met geschilderde gevels en torentjes zoals je ze kent uit Krakau en consoorten. Wie die gevels van wat dichterbij bekijkt, zal echter zien dat er vreemde data uit de jaren vijftig opstaan. Dat komt omdat de oude stad stiekem één van de nieuwste stukken van Warschau is. In deze wijk stonden tegen het einde van WOII nog letterlijk twee gevels recht – grondige jongens, die Duitsers – waardoor men alles nadien weer van nul mocht opbouwen. Het koninklijk paleis bijvoorbeeld, werd pas midden jaren tachtig en na tal van inzamelacties – de sovjets waren niet de grootste royalisten – helemaal afgewerkt. De stadswal die er nu staat, werd dan weer voor een groot deel opnieuw rechtgezet met bakstenen die de Russen uit andere steden als Wroclaw en Nysa gepikt hadden. Wie dat allemaal niet weet zal van de hele restauratie weinig of niets merken, want het werd prachtig gedaan. Dit is met voorsprong het meest toeristische deel van de stad en aangenaam om even door te lopen, maar de rest van Warschau is een stuk verrassender. Daarover later meer, eerst wat meer in detail de recente geschiedenis induiken.
2. Het Warsaw Rising Museum: een leidraad door de oorlogsjaren
In Warschau vallen tientallen prima musea te bezoeken. Omdat ik maar vier dagen bleef en niet de hele dag binnen wou zitten, legde ik m’n focus voornamelijk op het Warsaw Rising Museum. Dat ligt in Czyste – een commerciële wijk vlakbij het centrum – en is samen met het POLIN Museum dat het verhaal van de Poolse joden vertelt essentieel om de gebeurtenissen van de voorbije eeuw te kunnen vatten. Het museum ligt in een grote tramcentrale van vijf verdiepingen met een park rond, en vertelt het hele verhaal van Warsaw tijdens de oorlogsjaren en de Sovjetperiode erna. De nadruk ligt op de heroïsche maar tot falen gedoemde opstand van het Poolse verzetsleger tegen de nazi’s in 1944. 18.000 verzetsstrijders en naar schatting 200.000 burgers lieten toen het leven, en als wraak werd de stad vernietigd terwijl zowel de geallieerden als het rode leger toekeken. Het museum staat vol interactieve displays, foto’s, opnames en persoonlijke verhalen. Er hangt zelfs een geallieerde bommenwerper aan het plafond en in een 3D-filmzaal kan je virtueel over het vernietigde Warschau vliegen. Vrolijk word je daar niet van, maar dat is dan ook de bedoeling niet. De Youtube-versie vind je hier en is hallucinant: een blauwdruk van de vernietigingsdrang van de mens. Iedereen ondertussen voldoende depressief? Op naar het volgende leuke verhaal! www.1944.pl
3. Het Paleis van Cultuur en Wetenschap: een cadeautje van Stalin
De laatste twintig jaar is de skyline van Warschau enorm veranderd. Door de vele wolkenkrabbers die er de voorbije decennia uit de grond schoten, ziet de downtown er nu bijna Amerikaans uit. Eén gebouw daarentegen, stamt ontegensprekelijk uit het Sovjettijdperk: het 237 meter hoge, los uit een Batmanfilm geteleporteerde Paleis van Cultuur en Wetenschap. Eerst heette dat trouwens het Jozef Stalin Paleis van Cultuur en Wetenschap, want hij gaf de opdracht tot de bouw. Niet omdat hij in een gulle bui was, maar om de macht van de USSR (maar vooral die van zichzelf) in het gezicht van de Polen te kunnen duwen, telkens ze hopend op een zonnigere toekomst omhoog durfden kijken – ‘not in MY Soviet Union you won’t!’ Jammer genoeg voor Jozef – en tot groot jolijt van de rest van het Oostblok – haalde hij door een welverdiende hersenbloeding het einde van de bouwwerken niet. En omdat men het achteraf toch niet de tofste der peeën bleek te vinden, beitelden ze z’n naam snel overal weer af. Ondertussen zat men wel mooi met een toren die niemand wou maar het hele stadsbeeld bepaalde. Het gebouw bleef altijd controversieel, en zelfs nu spreekt men soms nog over slopen. Tot nog toe maakt men er echter het beste van en word het paleis goed gebruikt. Er zit onder andere een congrescentrum, een cinema, een theater, twee musea, een bibliotheek en een universiteitscampus in verzameld. Op de 30ste verdieping kan je over de stad uitkijken en op de 43ste woont een familie slechtvalken waar je thuis door een webcam naar kan gluren. In de kelder* tenslotte, leven 19 katten die er ongedierte helpen bestrijden. Ze kregen er zelfs hun eigen slaapkamer die Cat Land werd gedoopt. Bij dezen weet je dat weer allemaal.
*PS: wie eens in die kelder wil piepen, vindt hier een interessant artikel met foto’s.
4. Adventure Warsaw: een ritje door communistisch Polen
De Communism Tour die ik bij Adventure Warsaw boekte, start in de schaduw van dezelfde toren – zij het dan meer specifiek onder de neongitaar van het Hardrock Café dat er tegenover werd geopend. Qua contrast kan het tellen. Terwijl Lenin en Stalin zich nog wat in hun graf omdraaien, stappen we in een aftands Nysabusje. Daar reed vroeger half de stad in rond, waardoor het lekker bijdraagt tot de nostalgie van de ervaring. De eerste stop is het Museum of Life under Communism dat in een oud appartementsgebouw verstopt ligt. Hier krijg je de hele tijdlijn voor de kiezen, met als persoonlijke hoogtepunt het concert van The Stones in 1967, waar zoveel naar rock-’n-roll smachtend volk op afkwam dat de deuren werden opengebroken en het tot zware rellen met de politie kwam. In het museum kan je een typische kruidenier uit de tijd bezoeken, waar je vroeger met voedselbonnen betaalde en de toonbank ook vandaag nog passend leeg is. Je kan er ook in het salon van een communistisch appartementje uit de jaren zestig gaan zitten – inclusief tapijt tegen de muur naast het bed om voor wat isolatie te zorgen. Hallucinant museumpje dat het verleden erg tastbaar maakt. De rest van de rondrit leidt ons langs pompeuze (en soms ook mooie) gebouwen en boulevards die in naam van het regime werden ontworpen om het oude Warschau te doen vergeten, maar ook langs het verrassende Jazdów. Da’s een woonwijk in het centrum die vreemd genoeg bestaat uit een paar dozijn houten bungalows in een bos. Die werden door Finland als deel van de herstelbetaling aan Rusland overgedragen (dat er zelf trouwens wel eerst was binnengevallen). Vandaag worden er nog vijf permanent bewoond en wordt de rest gebruikt door allerlei sociale organisaties. Idyllische plek die aanvoelt als een groene buitenwijk, maar dan pal in het centrum van een miljoenenstad. www.adventurewarsaw.pl
5. Het Praga District: op tien jaar tijd van triest naar hip
Aan de andere oever van de Wisla ligt het Praga District. Dat kwam minder geschonden uit de oorlog en is dus een stuk authentieker dan de oude stad. Volgens m’n gids Piotr was dit vroeger een plek waar je niet kwam als je je geld en je maagdelijkheid niet wou kwijtspelen. De tijd staat echter niet stil, en als de vastgoedprijzen in de binnenstad de pan uitrijzen, worden schrale buurten snel aantrekkelijk. Momenteel is Praga hip met een hoek af: vol street art, uitgaansgelegenheid en galerijtjes. Ik liep er een halve dag rond en bezocht onder meer het kleine maar fijne Neon Museum. Hier werden 200 neonborden verzameld die in de Sovjetjaren her en der in het straatbeeld uithingen, en zo voor wat kleur in een zee van grijs zorgden. Piotr – zelf een kind van de jaren tachtig – herkende ze nog bijna allemaal en wist overal een verhaal bij te vertellen. De grootste hotspot uit de buurt is misschien wel het Koneser Praga Center: een vroegere wodkadistilleerderij die de voorbije jaren een nieuw leven kreeg. Nu vind je er een hoop chique winkels, restaurants en barretjes, een Google campus en twee musea. Ik liep – uiteraard – bij het Polish Vodka Museum binnen, omdat je daar na de rondleiding ook stevig aan het proeven kan slaan. Lunchen deden we in Warszawa Wschodnia: een toprestaurant in een oude hangar waar de klassieke Poolse keuken met een moderne draai wordt geserveerd. Zelden zo een lekkere schnitzel binnengespeeld. www.neonmuzeum.org www.muzeumpolskiejwodki.pl
6. Elektrownia Powiśle, Norblin en Browary Warszawskie: een nieuw leven voor oude industrie
Net als in het niet zo verafgelegen Lodz – zie hier m’n artikel – stonden in Warschau een hoop industriële panden te verkommeren. Dat moest maar eens gedaan zijn vond men, en op verschillende plekken in de stad werden ze omgebouwd tot nieuwe sociale hubs – zonder de link met het verleden te verliezen. Het hierboven genoemde Koneser Praga Center is er daar één van, maar ook aan de andere kant van de rivier vallen zulke sites te bezoeken. Elektrownia Powiśle ligt vlakbij het water en is een oude elektriciteitscentrale met een niet uit te spreken naam die stijlvol werd omgebouwd tot een winkelcentrum vol restaurants en lofts. Browary Warszawskie is dan weer een brouwerij waar nu tal van fancy barretjes, eetgelegenheden en kleine bedrijven in te vinden zijn. Mijn persoonlijke favoriet is de Norblin Factory. Da’s een staalfabriek van twee hectare waarin men vroeger ijzeren huisraad produceerde. Het complex werd omgebouwd tot een echte sociale trekpleister met een cinema, talloze restaurants en winkels, de eerste biologische markt van Polen en een gigantische food hall vol eten uit alle windstreken. De oude machines staan er her en der opgesteld, waardoor de hele site nog steeds de originele sfeer uitademt. www.fabrykanorblina.pl
7. Luister naar Chopin in het Lazienki Park
Warschau is een verbazend groene stad vol parken en natuur. Het mooiste en veruit het populairste is het Lazienki Park. Da’s een uitgestrekt domein van 76 hectare dat vroeger van de koninklijke familie was. Het ligt dan ook bezaaid met paleizen en andere elegante gebouwen. Het bekendste is het Lazienkipaleis dat in het midden van een kunstmatig meer op een eilandje staat. Iets verder – op een ander eiland – staat dan weer een amfitheater waar ook vandaag nog voorstellingen worden gegeven. Wie wil kan hier de hele dag rondlopen en achter elke boom iets nieuws ontdekken. Zo vallen er nog verschillende andere kastelen te vinden, kun je er meerdere musea en een planetarium bezoeken, werd er zowel een Griekse als een Egyptische tempel neergezet – koningen zijn vreemd – en kun je er door een vredige Chinese tuin wandelen. Op een heuvel in een uithoek van het park staat dan weer het monument ter ere van Frédéric Chopin. Die heette eigenlijk Fryderyk Chopin en was een Pool die in de buurt van Warschau geboren werd. Hij wordt beschouwd als één van de grootste klassieke componisten allertijden en toch gaf hij in z’n leven maar dertig publieke concerten. Dat komt omdat hij bijna doorlopend ziek was, maar 45kg woog en al op z’n 39ste de pijp uitging. Warschau is hem echter niet vergeten. Hij kreeg er z’n eigen museum. Dat lag vlak naast m’n hotel en de zitbanken in het parkje er rond spelen z’n muziek als je op de knopjes drukt. Aan het monument in het Lazienki Park wordt tijdens de zomer elke zondagmiddag een gratis pianoconcert gegeven. Daar komen als het weer meezit duizenden mensen op af die op hun picknickdekentje gezeten een uur lang blijven luisteren. Zo zie je maar dat er weldegelijk een markt is voor hoge cultuur, zolang je alles wat toegankelijk houdt. www.muzeum.nifc.pl
8. Relaxen langs het water van de Wisla
In Warschau kan een mens al eens een feestje bouwen. Dat kan zowat overal, maar een echte geconcentreerde uitgaansbuurt is er eigenlijk niet. Wat er nog het meest op lijkt is de promenade langs de oever van de Wisla. Daar zit elke avond op de trapjes een hoop volk pinten te kappen en van de zonsondergang te genieten, terwijl straatmuzikanten her en der hun ding doen en gezinnetjes de dijk aflopen op zoek naar een crème glace. Er staan een hoop barretjes en restaurants opgesteld: zowel langs de kade als drijvend op het water zelf. Wie het allemaal eens van een ander perspectief wil bekijken kan zelfs in een boot op en af varen. Dat zorgt allemaal voor een aangename vakantiesfeer, vooral ’s avonds. Het Copernicus Science Centre ligt ook aan de rivier. Da’s het populairste museum van de stad waar je allerlei wetenschappelijke proefjes kan uitvoeren en waar je in het planetarium naar de sterrenhemel kan gapen. Ook de overkant van de Wisla is meer dan de moeite, maar dan om een compleet andere reden. Deze oever werd nooit rechtgetrokken, waardoor hij mooi wild bleef. Hectaren aan ongerepte natuur kan je hier afvaren of -fietsen, vol beschermde vogelsoorten. De stadsstrandjes die je hier her en der naast de bruggen vindt, zijn volgens Lonely Planet trouwens een aantal van de mooiste ter wereld. Ok, dat zeggen ze over quasi elk strand in elk van hun boekjes, maar ik kan ze in dit geval moeilijk ongelijk geven. Wordt het ondertussen een beetje duidelijk dat Warschau veelzijdiger is dan je dacht? Goed zo. www.kopernik.org.pl
9. Een groene oase op het dak van de universiteitsbibliotheek
Wat ook vlak aan het water ligt, is de University of Warsaw Library – en da’s niet zomaar een bibliotheek. Ze werd eind jaren negentig gebouwd in de typische glas en ijzerstijl die toen modern was. Daardoor ziet het er vandaag de dag misschien al een beetje gedateerd uit, maar dan op de meest charmante wijze. Wat helemaal niet gedateerd is – en z’n tijd zelfs jaren vooruit was – is het idee achter het gebouw. Lang voor men ernstig over de klimaatproblematiek begon te praten en dingen als groene daken belangrijk begon te vinden voor de leefbaarheid van een stad, hebben ze er hier gewoon eentje aangelegd. Het hele dak van dit gebouw is een publiek park. Een groene oase vol zitbankjes, door planten overdekte wandelpaadjes en leuke picknickplekjes. Vanop het dak kan je via de grote ramen de bibliotheek binnenkijken om de studenten te zien zwoegen en vanop de uitkijkpunten heb je – vooral vlak voor zonsondergang – een schitterend uitzicht over de skyline. Een populaire plek voor de locals om tot rust te komen, en eentje waar ze terecht trots op zijn.
10. Pinball Station: flipperen in een leeg treinstation
Mijn favoriete ontdekking in Warsaw heb ik voor het einde gehouden. Op een kwartiertje stappen van het Warsaw Rising Museum en in een buurt waar je als toerist anders eigenlijk nooit zou komen, ligt een treinstation dat al een tijd niet meer wordt gebruikt. In één van de stationsgebouwtjes ligt Pinball Station, en da’s voor mensen van mijn generatie een stevige brok nostalgie naar de lunaparken van de jaren tachtig en negentig. Niet alleen staan hier letterlijk tientallen flipperkasten met alle lichtjes, geluiden en thema’s van toen naast elkaar opgesteld, je vindt er op twee totaal volgestouwde verdiepingen ook zowat alle klassieke arcadegames uit die tijd: alle oude Mortal Kombats, shooters als Time Crisis en Jurassic Park en oerspelletjes als Donkey Kong en originele Mario Bros. Beneden staan zelfs een aantal van die racespelletjes met stuurwielen en gaspedalen die je 25 jaar geleden op zowat elke kermis tegen elkaar kon spelen. Ik moest verdorie bijna een traantje wegpinken. Wat alles nog een stuk aangenamer maakt, is dat je één keer inkom betaalt, je een polsbandje krijgt dat de hele dag geldig is en je vervolgens in geen enkele machine nog munten moet steken. Heerlijk! www.pinballstation.pl
Ps: wie van al dat gamen honger heeft gekregen, vindt iets verderop in hetzelfde station de Nocny Market. Da’s een nachtmarkt vol exotische eetkraampjes. Je moet er wel een eind voor omlopen want de ingang ligt aan de andere kant van het spoor en er staat een draad rond.
Hotels in Warschau en praktische reisinformatie
Ik sliep vier nachten in Motel One – Warszawa Chopin. Da’s een hip en jong hotel vlak naast het Chopin Museum en een metrostation. Leuke kamer, en de screensaver op m’n smart-TV was een koraalrif vol vissen. Daar heb ik misschien wel iets te lang naar liggen staren. www.motel-one.com/pl/hotele/warszawa/hotel-warszawa-chopin/
Die metro is trouwens veruit het handigste vervoersmiddel voor alles op de centrale as. De treinen rijden regelmatig en op tijd. Je kan een kaartje kopen dat voor verschillende dagen geldig is en waarmee je ook de bus op kan. Voor dingen die wat verder liggen is Uber een goeie optie: een keer of vier genomen en altijd vlot verlopen.
Voor meer informatie over Warschau als toeristische bestemming, surf naar www.warsawtour.pl. Wie meer wil weten over andere Poolse bestemmingen, surft best naar: www.polen.travel.
Ik heb goed gegeten in het Muzealna Restaurant. Dat ligt in de kelder van het enorme National Museum, maar heeft een gezellige tuin om in eten en biedt fine dining met lokale producten. www.restauracjamuzealna.pl
Mijn gids in Praga heette Piotr en was een aangename mens om mee rond te trekken, met veel kennis over de stad. Hij heeft nog geen website. Wie wil kan hem hier contacteren: piokarpinski@yahoo.com.
Mijn vlucht van Zaventem naar Warschau ging over München en werd uitgevoerd door Lufthansa. Door allerlei omstandigheden had m’n tweede vlucht vertraging en werd ze uiteindelijk gecanceld. Daardoor kon ik bij de maatschappij wettelijk om financiële compensatie vragen, die ik vervolgens binnen de week gestort kreeg. Niet vergeten dat je dit recht hebt.
Zin om een aantal andere Europese bestemmingen te ontdekken? Lees hier alles over Porto, Interlaken, Vilnius, Riga en Dresden.
No Comments