Île de Gorée is een piepklein eilandje op een paar kilometer van de haven van Dakar, en is er meteen ook de populairste dagtrip. Gorée zorgt voor kleurrijke en levendige plaatjes, maar draagt een geschiedenis vol leed met zich mee. Trot Op! hing er drie dagen rond na een foto-opdracht in Senegal.
Of ik het misschien zag zitten even naar Dakar te vliegen om er wat foto’s te nemen? Wel beste vrienden: ‘Don’t mind if I do!’. Dakar is wat Afrikaanse steden betreft immers een klinkende naam. Jarenlang lag in de Senegalese hoofdstad de finishlijn van de bekendste rally ter wereld. Die heeft al vijftien jaar niets meer met zowel Parijs als Dakar te maken*, maar de naam bleef tot nog toe ongewijzigd. M’n foto’s zou ik maken op de Global Mercy: het nieuwe vlaggenschip van Mercy Ships, dat als drijvend ziekenhuis dienstdoet voor mensen die weinig of geen toegang tot hospitalisatie hebben. Anderhalf jaar geleden werd het afgewerkt in de haven van Antwerpen. Daardoor kon ik er als fotograaf meermaals een kijkje nemen vooraleer er al te veel volk op rondliep. Dat was in Dakar wel even anders. Los van de patiënten leven nu meer dan 600 vrijwilligers op het schip, en zes daarvan zijn Belgen. Die mocht ik samen met een cameraman en een journalist een week lang volgen. Twee van hen werken in de ziekenzaal en de operatiekamer, en daar zie je wat voorbijkomen. Van kinderen met cataract of kromme beentjes tot mensen met enorme gezwellen op het gezicht. Men helpt ze hier met operaties weer richting normale levenskwaliteit, maar als niet-medisch geschoolde buitenstaander blijven hun verhalen wel hangen. De warmte van de vrijwilligers maakt gelukkig veel goed. Net als het verbazend smakelijke eten in de kantine (dat mede door een Antwerpse chef geprepareerd werd: merci Peter).
*vanaf 2009 verplaatste de Dakar Rally zich naar Zuid-Amerika. Vanaf 2020 wordt hij in Saudi Arabië gereden.
Île de Gorée: de perfecte dagtrip vanuit Dakar
Fantastische en leerrijke ervaring dus, maar wel eentje die er inhakt. Mede daarom besloot ik de drie dagen die ik langer in Senegal zou blijven niet door te brengen in het hectische Dakar, maar op het vlakbij gelegen Île de Gorée. Da’s een piepklein en volstrekt uniek eilandje op een paar kilometer van de haven, en meteen één van de voornaamste dagtrips vanuit Dakar. Vergeleken met de soms bijna krankzinnige verkeerschaos van de hoofdstad is Gorée Island dan ook een oase van rust. Op het hele eiland – totale oppervlakte amper 28 hectare – valt geen enkele auto of geasfalteerde weg te bespeuren, en voor de 1.800 mensen die er hun thuis hebben gaat het leven rustig z’n gangetje. Het fotogenieke strandje, de palmbomen en de kleurrijke soms wat verschraalde geveltjes zorgen voor een pittoresk en vredig geheel. Toch heeft het eiland – je zal het verdorie altijd zien – een verbazend donker verleden. Maar laat ons het daar later over hebben en er eerst proberen geraken.
Met de ferry naar Île de Gorée
Jep, dit is het hele eiland.
Vanuit Dakar raak je op twee manieren tot op Île de Gorée. De eerste is zwemmen. Dat klink belachelijk maar elk jaar wordt er een wedstrijd georganiseerd waarbij je een poging kan wagen, dus kom me niet vertellen dat het niet kan. Wie minder sportief is aangelegd zal de ferry moeten nemen. Die vaart verschillende keren per dag over en weer, en ticketjes koop je gewoon aan het loket (paspoort meenemen). Die zijn standaard heen-en-terug en kosten het equivalent van een paar euro. De overzet duurt een klein half uurtje, en wie op het bovendek gaat zitten krijgt er een gratis sightseeing tour bij. Op het schip lopen altijd een paar verkopers/sjacheraars rond die je zullen aanspreken om je souvenirs aan te smeren of om je op het eiland zelf tot bij hun kraampje te krijgen. Als je daar geen interesse in hebt, blijf dan vriendelijk lachen, knikken en weigeren tot ze hun pijlen op een nog net iets dommer uitziende toerist richten. Wat je vooral niet moet doen is valse beloftes maken. Dan zullen ze je dagenlang blijven aanspreken. Eens aangekomen zitten de verkopers grotendeels op een paar vaste plekken: rond het strand, op het marktje erachter en op de hellingen van het castel: een oud Frans fort in het zuiden van het eiland. Ben je een zware introvert of allergisch aan onderhandelen, kan je ze dus makkelijk vermijden.
La Maison du Marin: de Belgische connectie op Gorée
Na een kort en aangenaam boottochtje wordt iedereen op de pier van het strand van Gorée gedropt. Daar liggen meteen ook de meeste terrasjes en restaurants voor je klaar. Daarna is het even zoeken naar je hotel, maar gezien het eiland een duim groot is en de meeste zaken zich in de buurt van het strand bevinden belooft dat geen al te zware zoektocht te worden. Ik sliep in La Maison du Marin in Rue de Malavois, en dat had zo z’n redenen. Deze mooie B&B werd twee jaar geleden overgekocht en vervolgens volledig vernieuwd door een Belgisch koppel uit Brussel dat hier nu ook woont. Veronique en François zijn warme en gastvrije mensen. Toen ik op het eiland aankwam was de ramadan net aan het aflopen. Daardoor bleven alle restaurants dicht en was ik de enige gast. De eerste avond deelden ze hun diner met mij en de volgende dag werd ik mee uitgenodigd op het iftarfeest van Djibril – één van hun buren. De zes kamers zijn ruim en schoon, het ontbijt is super en het koppel kent zowat iedereen op het eiland. Vaak zitten de kinderen van de buren hier hun tekeningen te maken op de binnenkoer. Heerlijke plek om tot rust te komen. www.facebook.com/lamaisondumaringoree/
Het duistere verleden van Île de Gorée
Gorée is op het eerste zicht een paradijselijk eilandje. De dagjestoeristen liggen er languit op het strand; iets verder spelen lokale kinderen op de sjotterskast en onder de centrale baobab op het dorpspleintje schuilen oude moedertjes voor de zon. Idyllisch dus, maar dat was lange tijd niet zo. De eerste westerlingen die hier aan wal kwamen, waren de Portugezen in de 15e eeuw. Die werden later verdreven door de Hollanders die het eiland Goede Reede doopten (waarvan de huidige naam nog steeds een verbastering is). In de eeuwen die volgden veranderde het hele eiland nog ettelijke keren van bezetter, maar het doel bleef grotendeels hetzelfde. Van 1536 tot 1848* was Île de Gorée één van de voornaamste centra van de trans-Atlantische slavenhandel. Duizenden West-Afrikanen werden hier verzameld om op schepen richting de nieuwe wereld geladen te worden. Velen onder hen zouden het einde van die reis niet eens halen.
*Toen werd de praktijk door de Fransen illegaal gemaakt.
Een bezoek aan La Maison des Esclaves
Eén van de opvallendste kenmerken van Gorée zijn de tientallen roofvogels die op de warme luchtstromen over het eiland glijden – volgens mijn vogelapp zijn het zwarte wouwen. Die beesten vrank en vrij boven je hoofd zien vliegen door het enige streepje lucht dat je nog gegund wordt, moet voor een immens verdriet en frustratie hebben gezorgd. La Maison des Esclaves is een gebouw uit 1786 en is qua museum* zowat de enige trekpleister op Gorée. Het is hier dat de slaven werden verzameld alvorens de schepen opgeduwd te worden. Dat gebeurde in donkere cellen die je ook vandaag nog kan bezichtigen. Veel van de kerkers komen uit op een gang die naar de zee leidt: letterlijk La Porte Sans Retour. Dit deurgat was het laatste dat je ooit nog van je moederland zou zien voor je de boot op moest. Het contrast van de schrale cellen met de pompeuze dubbele trap die naar de vertrekken van de slavenhandelaars leidt, kan niet groter zijn. Een hele rist aan wereldleiders werd hier rondgeleid: van Mandela en Arafat tot Paus Johannes Paulus II en een hoop Amerikaanse presidenten. Hoewel het hier meestal erg druk is en sommige toeristen – je zal maar een lul zijn – het niet kunnen laten vrolijk selfies te nemen op de trap – is dit vooral een plek om heel erg stil van te worden. Een getuigenis in steen van wat mensen mensen aandoen.
*Op maandag zijn alle musea op Gorée gesloten. Hou er voor een dagtrip rekening mee.
Wandelen op Île de Gorée
Een beladen verleden dus dit eiland, maar vandaag de dag is het er opvallend vredig. Iedereen lijkt goed met elkaar overweg te kunnen, maar toch wordt de gemeenschap geografisch wat in twee gesplitst. Rond het strand en in de straten rondom staan de meeste mooie huizen en wonen de families die al bij al goed af zijn. Wie naar het zuiden wandelt – reken maximum tien minuten – kan de Franse vesting beklimmen. Daar wonen een paar honderd mensen in voornamelijk zelfgemaakte huisjes die rondkomen door souvenirs te verkopen of door hier en daar wat klusjes op te knappen. Bovenop het fort staan nog een paar enorme marine-kanonnen uit WOII te roesten. Ondertussen werden ze vol initialen en liefdesverklaringen gekrabbeld – ze zijn meteen een heel stuk mooier. Onder één van de twee schutkoepels woont een hele familie. Deze soms schrijnende armoede maakt Gorée niet onveilig. Iedereen zegt vriendelijk goeiedag tijdens het passeren, en buiten de hiervoor genoemde verkopers laat men je met rust. Wie trouwens wel wat souvenirs op de kop wil tikken vindt bovenop de vesting een aantal van de leukste kraampjes. Het uitzicht op Dakar in de verte is gratis. Op het noordelijkste punt van Gorée ligt met Fort d’Estrées nog een andere vesting van de Fransen. Deze werd beter bewaard en er zit een klein historisch museumpje in verborgen. Rond het fort ligt het net aangelegde Place d’Europe, waarop met La Buvette de la Liberté m’n favoriete eetstandje staat.
De heerlijkheid van het nietsdoen
De meer oplettende lezer merkt dat ik hier niet al te veel bezienswaardigheden opsom. Gorée is niet de bestemming om grootse monumenten of schitterende natuur te zien. Het is vooral een plek om even van alles weg te zijn en tot rust te komen. Geen auto’s, geen drukte en geen lawaai – buiten de toeter van de ferry of het gekrijs van de wouwen. De mensen zijn hier ontspannen en lijken in hun eigen microbiotoop het leven te nemen zoals het komt – en dat heb ik hier ook gedaan. Kuier dus maar wat door de stoffige straatjes; maak een praatje met de bomma in het deurportaal; lees eens een boek onder een palmboom of speel wat met de tientallen straatkatten die hier de hele dag rondhangen. Een vakantie op Île de Gorée is wat jij ervan maakt. Hier kabbelt het leven – ondanks de spoken uit het verleden – rustig voort. En soms is een beetje kabbelen exact wat een mens nodig heeft.
Zo, dat was alles wat ik te vertellen had over m’n tijd op Île de Gorée. Zin in meer Afrika? Lees dan m’n artikels over Eswatini, Malawi, Sao Tomé of Kenia. Zoek je het liever in Azië? Lees dan alles over Delhi, Singapore, Hong Kong of Taipei.
No Comments