Litouwen wordt niet zelden omschreven als het best bewaarde geheim van Europa. Hoewel men dat soort stellingen wel vaker rondstrooit, is dat in dit geval niet helemaal onterecht. Het land beschikt over heel wat mooie natuur, Vilnius is een levendige, verbazend hippe metropool en Kaunas is dit jaar de Europese Culturele Hoofdstad. Perfect excuus voor een bezoekje, en Trot Op! voegde de daad bij het woord.
Litouwen is – met alle respect – waarschijnlijk de minst bekende Baltische staat, en de andere twee staan ook niet meteen in de top vijf van populairste Europese bestemmingen. Zoals mijn grap van een liefdesleven bewijst (ladies ^^) maakt onbekend helaas onbemind. Het is echter niet omdat je ergens nauwelijks iets van afweet, dat er daar dan per definitie geen hol te beleven zou vallen. Litouwen is een mooi land, met een volstrekt unieke kustlijn (klikkieklik) en dichte dennenbossen waar meren als spiegels in verborgen liggen. Daarenboven was het in de 15e eeuw zowaar ook even de grootste staat van Europa, die zich uitstrekte van de Baltische tot de Zwarte Zee.
“Litouwen is een prachtig land, met een volstrekt unieke kustlijn en dichte dennenbossen waar meren als spiegels in verborgen liggen. Daarenboven was het in de 15e eeuw zowaar ook even de grootste staat van Europa.”
De laatste paar honderd jaar verliepen ietwat minder vrolijk. Eerst werd Litouwen bezet door de Russen en daarna door de Nazi’s, om na de oorlog weer in handen van de USSR te vallen. Vooral aan die laatste periode wordt met heel wat onverwerkte wrok teruggedacht. De miserie van de afgelopen eeuw liet de Litouwers achter met een rebels kantje. Hoewel ze amper met drie miljoen zijn, tonen ze Poetin en zijn korte spartelbeentjes al jaren op gepaste tijden hun opgestoken middelvinger. Sinds de Oekraïense invasie werd dit er niet bepaald beter op. Het patsen liep zo uit de hand dat de Doema dreigde te stemmen over het intrekken van de Litouwse onafhankelijkheid, omdat daar volgens hen “nooit een referendum over gehouden werd.” Veel indruk maakten de Russen hiermee niet, want Litouwen stelde al snel voor om in dat geval “een verdrag uit 1634 te herzien” waardoor heel Wit-Rusland en alle Russische grond ten westen van Moskou opnieuw tot het Groothertogdom Litouwen zou behoren. Op het antwoord van de Russen blijft het vooralsnog wachten, maar ik mag ze wel die Litouwers.
Liefde voor Litouwen: 6x cultuur opsnuiven in Vilnius en Kaunas
Voorlopig blijven de grenzen dus nog even wat ze zijn, en dienen we ons qua binnenlandse reizen te beperken tot het huidige Litouwen. Dit jaar heb je trouwens nog een reden te meer om een Litouwse vakantie te boeken. Kaunas werd tot Europese Culturele Hoofdstad van 2022 verkozen, waardoor de stad een fikse opknapbeurt kreeg en er een hoop interessante exposities te bezoeken vallen. Los daarvan is er natuurlijk altijd de hoofdstad Vilnius. Daar was ik een jaar of zeven geleden al, maar toen was het winter en Vilnius is bij voorkeur een zomerbestemming. Van zodra de eerste zonnestralen door de wolken prikken, verandert half de binnenstad er in een doorlopend terras dat hier en daar door een aangenaam marktje wordt doorbroken. Het geeft meteen een ander gevoel dan bij -5 wat door de natte sneeuw te lopen dabben. Hier zijn zes dingen die je zeker moet bezoeken in Vilnius en Kaunas. Doe er je ding mee.
1. Vilnius: loop verloren in de grootste barokke stad van Europa
Vraag me Vilnius in één woord te omschrijven, en ik hou het op “gezellig”. Het is een stad van bohemiens: vol parkjes, pleinen en cafés die er in en tussen de smalle kasseistraatjes verstopt liggen. Het hele centrum is een plezier om in te verdwalen. Vilnius is de grootste nog rechtstaande barokke stad van Europa, en staat al jaren op de Unesco Werelderfgoedlijst. De stad ligt bezaaid met katholieke en orthodoxe kerken vol sierlijke torentjes. Vooral de Sint Petrus en Pauluskerk is een bezoekje waard. Ze is vanbinnen parelwit en versierd met meer dan 2.000 heiligenbeelden. Vilnius is ook een studentenstad, en een prima bestemming om liederlijk op Erasmus te trekken. De universiteit zelf is een parel, met een aantal mooie binnentuinen en een gewelfde boekenwinkel vol fresco’s. Wie graag het overzicht behoudt, kan trouwens per luchtballon over de stad vliegen. Daar dien je wel vroeg voor op te staan en de wind moet meezitten, maar het is de ochtendprut in de ogen meer dan waard. Eén van de kleinere bezienswaardigheden, maar eentje waar een straf verhaal achter schuilt, is de Stebuklassteen* op het Kathedraalplein. Dit was het eindpunt van de grootste mensenketting uit de geschiedenis. Twee miljoen betogers hielden tijdens de laatste dagen van de USSR elkaars handen vast: zeshonderd kilometer vanuit Estland door Letland tot hier op het plein. Vreedzaam protest met een hoop schwung. Doe het ze maar na.
*Wie hem per toeval vindt mag trouwens een wens doen. Hou het deftig.
2. Uzupis: bezoek eens een onafhankelijke republiek
‘Member toen ik zei dat Litouwers een rebels kantje hebben? Nergens komt dat beter tot uiting dan in Uzupis, in het centrum van Vilnius. Op 1 april 1997 werd dit stadsdeel door een aantal inwonende kunstenaars en andere hippies uitgeroepen tot onafhankelijke republiek – een beetje zoals Christiania in Kopenhagen maar dan zonder de legale wiet. Ze hebben er hun eigen vlag, hun eigen president en een leger van welgeteld elf man – die desgewenst ook dienstdoen als voetbalploeg. Uzupis betekent letterlijk “aan de overkant van de rivier” en wie hier de brug oversteekt komt daadwerkelijk een grensbord tegen. In de souvenirwinkel ernaast kan je je paspoort laten afstempelen en daarna doe je wat je wil. Onder diezelfde brug vind je trouwens een leuke schommel waar – voor wie het de natte voeten waard vindt – naar believen wat in gewiegd kan worden.
“De Onafhankelijke Republiek Uzupis heeft een eigen vlag, een eigen president en een leger van welgeteld elf man – die desgewenst ook dienst doen als voetbalploeg.”
Uzupis is voornamelijk een kunstenaarsenclave. Langs de rivier werden een aantal vreemde artistieke werken neergezet, je kan er verschillende galerijtjes bezoeken en heel wat gevels werden vol street art gekladderd. Ook de grondwet – die is er en bestaat uit 41 punten – hangt er in zowat elke taal uit. In Uzupis heeft iedereen bijvoorbeeld recht op warm water, op gewoon of uniek zijn, op liefde en vrijheid en op al dan niet gelukkig worden. Een hond mag er hond zijn en een kat hoeft niet van z’n baasjes te houden maar dient hen wel bij te staan in tijden van nood. Je hebt er ook het recht op sterven (maar dat is geen verplichting) en op af en toe eens een traantje laten indien nodig. De grondwet eindigt met: “Do not defeat. Do not fight back. Do not surrender.” en dat is lekker cryptisch.
PS: wie hier even tot rust wil komen vindt op tien minuutjes wandelen het mooie Bernardine-kerkhof. Ook hier mag, indien gewenst, vrijelijk gejankt worden.
3. Lukiskes Prison: feesten in Hotel de Houten Lepel
De Lukiskes-gevangenis ligt in het midden van Vilnius en diende eeuwenlang als de plek waar de zwaarste criminelen, maar ook een heleboel politieke (en onder de nazi’s Joodse) gevangenen werden vastgehouden. De gemiddelde bak klinkt niet meteen als de leukste plek voor een feestje, maar daar dachten ze hier lichtelijk anders over toen het gebouw in 2019 leeg kwam te staan. Omdat 2020 het feestjaar bij uitstek beloofde te worden – ik vond vooral de tweede lockdown dolle pret – besloot men dan maar om de hele zooi om te toveren in een cultureel centrum. Op de gevangeniskoer werden een zomerbar, een filmscherm en een podium geïnstalleerd, en in het gebouw zelf namen ongeveer 250 lokale artiesten hun intrek. Vandaag de dag worden in de claustrofobische gangen allerlei tentoonstellingen en concerten georganiseerd, en in de grote kapel kan je zelfs yogalessen volgen. Aan het gebouw zelf werd trouwens zo goed als niets veranderd, dus de imponerende, drukkende sfeer hangt er nog steeds. Een rondleiding valt hier erg aan te raden, de frisse pint nadien zal nodig zijn. Ik wacht alvast vol spanning op het moment dat ze in de Antwerpse Begijnenstraat iets gelijkaardigs plannen.
4. Bezoek een “indrukwekkende” ode aan Frank Zappa
Zin om eens iets compleet random te bekijken? Trek dan naar het standbeeld van Frank Zappa, dat verloren staat op één of andere schrale parking – met voorsprong de vreemdste bezienswaardigheid die je in Vilnius kan bezoeken. Vlak na de onafhankelijkheid besloot een aantal lokale artiesten de limieten van hun net herwonnen vrijheid uit te testen, en de roep om een standbeeld voor Zappa (toch een icoon van het anti-establishment) vonden ze daar de beste uiting van. Tot hun grote verbazing – de helft van de ondertekenaars had nog nooit een noot van ’s mans muziek gehoord – werd hun concept goedgekeurd. Daardoor kan je hier sinds 1995 de besnorde tronie van Zappa op een hoge dikke paal bewonderen – zonder dat de mens ooit één voet in Vilnius of zelfs Litouwen heeft gezet. Het is wat belachelijk, maar soms maken belachelijke dingen mij heel erg blij. Toen ik hier zeven jaar geleden was, stond er een mooie “don’t eat the yellow snow” graffiti op de muur achter het standbeeld, maar die werd ondertussen door klimop overwoekerd. Ik denk niet dat Nonkel Frank er wakker van ligt.
5. Kaunas: op verkenning in de Europese Culturele Hoofdstad
De vibe in Kaunas is helemaal anders dan in Vilnius. De tweede stad van het land beschikt ook over een gezellig oud stadsdeel, maar unieker zijn de wijken die later gebouwd werden. Tijdens het interbellum was Kaunas even de hoofdstad van Litouwen, waardoor er plots een hoop imposante overheidsgebouwen werden neergezet in een geheel eigen art decostijl. Eén daarvan is het centrale postkantoor. Omdat Kaunas dit jaar de Europese Cultuurele hoofdstad is – ondertussen weet je het wel – loopt daar nu de tentoonstelling 1972: Breaking through the Wall. Die vertelt het verhaal van Romas Kalanta, die zichzelf exact vijftig jaar geleden op straat in brand stak als protest tegen het Sovjetregime. Dat leidde tot opstanden die gewelddadig werden teruggeslagen. Het hele gebouw staat vol rebelse kunst uit die tijd: herinneringen aan de hippies, rockers, schilders en acteurs wiens werk de ontevredenheid met de onvrije maatschappij van toen verbeeldt – en dat is erg interessant.
Andere tentoonstellingen in Kaunas dit jaar zijn onder meer die van Marina Abramovic, eentje van Yoko Ono (wiens strafste kunstje nog steeds het uit elkaar trekken van The Beatles is) en een hoop werken van William Kentridge in het Ciurlionis Museum. Wie liever wat mensen kijkt, doet dat bij voorkeur op Laisvės al: een kilometerslange boulevard die aan een wat rustigere versie van de Ramblas doet denken. Buiten de stad kan je het Pazaislis Klooster bezoeken: één van de mooiste barokke kloosters van Oost-Europa. Vlakbij ligt ook het Kaunas Reservoir: een groot stuwmeer met een aangenaam zandstrand ernaast. www.kaunas2022.eu
6. Bootje varen rond het Trakai Kasteel
Hou je van mooie plaatjes, ridders en bootje varen bij zonsondergang? Plan dan een dagtrip naar Trakai, dat op z’n 30km van Vilnius ligt. In dit populaire stadje staan langs het water een aantal unieke houten huizen. Die zijn van de Karaim: een Turks sprekende etnische minderheid die in de 14e eeuw richting Litouwen uitweek. Vandaag wonen er nog zo’n honderd hier, en die zullen je met veel plezier ontvangen en je vervolgens onder lichte dwang op de geneugten van hun traditionele keuken wijzen. De grootste trekpleister is hier het Kasteel van Trakai, dat op een eiland in het Galvé-meer ligt. Dat stamt ook uit de 14e eeuw, toen Trakai de hoofdstad van het Groothertogdom Litouwen was – volgens mij mocht elk gehucht hier om de beurt een paar jaar over het land heersen. Rond het kasteel kan je romantisch wat met een boot gaan varen, of je kan er daadwerkelijk voet aan wal zetten en er een bezoekje plegen. Binnenin werd een historisch museum vol wapens, harnassen en kledij uit de tijd ingericht, en dat is nooit mis.
Hotels en restaurants in Litouwen
In Vilnius verbleven we in het nieuwe Hotel Pacai, een luxueus ingericht hotel dat pal in het oude stadscentrum ligt. Het ontbijt was fantastisch. www.hotelpacai.com
In Kaunas sliepen we in Radisson Blu Kaunas, vlakbij Laisvės al. www.radissonhotels.com/en-us/hotels/radisson-kaunas
Mijn favoriete restaurants tijdens de reis waren het erg mooie 14Horses in Vilnius, waar men exclusief met lokale ingrediënten werkt, en DIA in Kaunas.
Voor meer informatie over Vilnius en Kaunas als bestemmingen, surf naar www.visit.kaunas.lt en www.lithuania.travel www.govilnius.lt
Zin in wat andere Europese trips, lees dan m’n posts over Dresden, Porto, Lodz, Zuid-Limburg en Amsterdam.
No Comments