Wat te doen in Waterloo: in het spoor van Napoleon

De Slag van Waterloo bezegelde meer dan 200 jaar geleden het lot van Napoleon en Europa. Vandaag kan je in en rond dit Waalse stadje nog heel wat over die beroemde veldslag bijleren. Trot Op! trok op verkenning om de belangrijkste plekken en verhalen op een rijtje te zetten.

Waals-Brabant werd me ooit omschreven als ‘nog net in de top tien van interessantste provincies van België’. Erg lief was dat niet – er zijn er maar tien – maar dat wil niet zeggen dat er geen grond van waarheid in die uitspraak zou kunnen zitten. Het is met voorspong de kleinste provincie van het land, waardoor er geen enkele grote historische stad te bespeuren valt en je met een ticket voor Walibi op zak meteen de voornaamste toeristische trekpleister bezocht hebt. Toch werd net hier de toekomst van Europa in een definitieve plooi gelegd. Op het slagveld van Waterloo – dat grotendeels in Eigenbrakel ligt: gevoelige lokale kwestie – werd Napoleon Bonaparte 200 jaar geleden immers definitief verslagen door een geallieerd leger onder leiding van de Britten en de Pruisen. Vandaag valt die geschiedenis op heel wat plekken in en rond Waterloo te herbeleven. En gezien het hele land nog steeds op slot zit en ik zo goed als niets om handen heb, besloot ik me daar meteen maar eens aan te wagen ook. Of om het eens in de woorden van Napoleon zelf te zeggen: ‘Alea iacta est!*’

*Niet de woorden van Napoleon zelf.

 

Wat te doen in Waterloo: in het spoor van Napoleon

Je zal trouwens die Napoleon maar wezen. De man was de grootste veroveraar uit de recente Europese geschiedenis – Hitler telt niet: vervelende vent – en werd zelfs tot keizer gekroond door de paus. Mooi CV denk je dan, maar wat kreeg hij er voor terug? Een disconummer van Abba over z’n grootste nederlaag, een zak zure gele smoelentrekkers met z’n kop op en de eer als wetenschappelijke benaming voor een kleine-mannetjes-complex* te dienen. Je zou voor minder van je sacrebleu gaan doen.

Het verval zat er nochtans aan te komen. Na een desastreuze wintercampagne in Rusland – van z’n 500.000 soldaten bleven er nog 20.000 over – werd Napoleon verbannen naar het eiland Elba bij Corsica. Dat bleek niet de beste keuze, voornamelijk omdat het op ongeveer twee zwembadlengtes van het vasteland lag. Minder dan een jaar later stond hij alweer met een vers leger in Parijs om aan een nieuwe campagne te beginnen. De man had zoals men in de volksmond pleegt te zeggen, geen zittend gat.

Die nieuwe veroveringstocht kwam tot een pijnlijk einde in Waterloo. De hele dag werd gevochten om door de Britse linies te breken, maar toen de Pruisen na een lange mars uiteindelijk langs de Franse flank opdoken, was het over en uit voor de kleine generaal. Napoleon gaf zich na een dolle vlucht over aan de Britten, en mocht zich voorbereiden op een nieuw en deze keer permanent ballingschap op Sint-Helena. Dat is een piepklein eilandje op 2.000km van de kust van Angola. Zwem vandaaruit maar eens terug tot in Parijs. Einde verhaal voor Napoleon Bonaparte dus, maar niet voor ons. Laten we daarom de geschiedenis induiken en de belangrijkste locaties die in Waterloo te bezoeken vallen overlopen.

*Napoleon was trouwens verre van een kabouter. De grapjes over z’n lengte komen voornamelijk uit Britse spotprenten.

1.  Het Museum van het Memoriaal

Wie alles te weten wil komen over de Slag van Waterloo maar een dikke vette luiaard is en zich niet te veel wil verplaatsen, moet vlak naast de beroemde leeuw het nieuwe Museum van het Memoriaal bezoeken. Dit ondergrondse gebouw stelt een kleurrijke en interactieve collectie tentoon, die zelfs voor kleinere kinderen de moeite waard is. Aan de ingang staat een gigantische maquette van het slagveld, waar één toegewijde mens een paar decennia van z’n leven mee gevuld heeft – elk soldaatje werd met de hand geschilderd. Dieper in het museum vind je een half leger aan wassen beelden in authentieke kostuums, en in een cinemazaal kan je een verbazend goedgemaakte film over de slag in 4D (zo heet dat) bekijken. De kanoninslagen vibreren door je ruggengraat alsof je er zelf bij was. Door corona hebben ze de 3D-versie wel even uitgezet. Anders zou iemand namelijk de brilletjes moeten ontsmetten en dat betekent natuurlijk onaanvaardbaar extra werk.

Met het ticket voor het museum kan je trouwens ook het panorama ernaast bezoeken. Dat is een schilderij van het slagveld uit 1915, gemaakt om de 100^ste verjaardag van de overwinning te vieren. Het is twaalf meter hoog en meer dan 100 meter lang en werd in een speciaal daarvoor ontworpen rond gebouw opgehangen. Eigenlijk was dit een tijdelijke tentoonstelling, maar omdat er door die vervelende WOI niemand kon komen kijken, heeft men het dan maar permanent laten staan. Zeer de moeite. www.waterloo1815.be

 

2.  De Leeuw van Waterloo

De Leeuw van Waterloo (La Butte du Lion) is waarschijnlijk het bekendste monument in België dat je nog nooit hebt bezocht – misschien net na het Atomium. De leeuw kijkt vanaf zijn heuvel uit over het slagveld, dat trouwens verbazend mooi is. Het hele terrein is beschermd, waardoor alle glooiende velden er nog quasi exact uitzien zoals in 1815. Wat weinig mensen weten is dat dit monument niet door de Belgen of de Engelsen werd neergezet, maar door de Nederlandse koning Willem I. Het werd afgewerkt vier jaar voor we de onafhankelijkheid uitriepen en hem aan z’n oranje kloten weer de grens oversmeten. Wellington – de Britse bevelhebber – was trouwens geen fan en vond naar verluidt dat ‘die domme Hollanders godverdomme z’n slagveld gemassacreerd hadden’. Haters be hatin’.

Tijdens de zomer worden rond de leeuw en het museum trouwens heel wat demonstraties met authentieke geweren en kanonnen gegeven. Ook op het slagveld zelf kan je er met een gekostumeerde soldaat op uit trekken. Wie wil kan – als corona ook ooit weer de grens over wordt geschopt – zelfs in uniform op teambuilding of bivak trekken. Om de paar jaar wordt er ook een grote spectaculaire re-enactment van de slag georganiseerd. De volgende zou door moeten gaan op 18 juni 2021, maar gezien we in België ongeveer twee mensen per dag vaccineren, zou ik dat tussen twee haakjes zetten.

 

3.  Drie musea in drie hoeves

Wie meer over de hoofdrolspelers van de Slag van Waterloo te weten wil komen, kan in de buurt nog drie andere musea bezoeken. Die liggen allemaal in historische hoeves die destijds een belangrijke rol speelden. De versterkte Hoeve van Hougoumont kan bezocht worden met hetzelfde combiticket van hierboven. Deze werd destijds door de Britten verdedigd tegen een Franse overmacht, om uiteindelijk de bloedigste plek van de hele slag te worden. Binnenin kan je een vrij indrukwekkend audiovisueel spektakel bekijken om het gebeuren in detail te herbeleven. Je kunt er ook blijven slapen en pedagogisch met wat boerderijdieren gaan spelen.

De Hoeve van Le Caillou ligt wat verderop en deed dienst als het laatste hoofdkwartier van Napoleon. Hier kan je het originele en verbazend bescheiden veldbed van de keizer bewonderen en een hele hoop details over z’n leven en lijden bekijken. Hetzelfde verhaal maar langs de geallieerde kant vind je in het Wellingtonmuseum dat in het centrum van Waterloo ligt. Hier kom je alles te weten over het leven van de Britse Veldmaarschalk en z’n geriatrische Pruisische collega (Generaal von Blücher was een kloeke baas van in de zeventig). www.dernier-qg-napoleon.be, www.museewellington.be

 

4.  Ferme de Mont-Saint-Jean

Ferme de Mont-Saint-Jean is ook een historische boerderij – eentje die hier al stond in de middeleeuwen – maar verdient een aparte vermelding. Tijdens de Slag van Waterloo was dit het veldhospitaal van de Britten. Duizenden soldaten werden hier verzorgd, en de dagen na de slag zelf lagen de bergen geamputeerde armen en benen er blijkbaar tot in de vier hoeken van de binnentuin opgestapeld. Om die geschiedenis te eren werd in één van de gebouwen een klein maar erg interessant en verhalend museum over de veldchirurgie van weleer in elkaar gestoken. De instrumenten en bijhorende tekeningen laten weinig tot de verbeelding over. Volgende keer niet meer als een kleuter liggen janken bij de tandarts en blij zijn dat de plaatselijke verdoving ondertussen werd uitgevonden is de boodschap.

Even interessant is dat hier zowel een brouwerij als een distilleerderij verscholen ligt. Dezelfde mensen die ook Bourgogne des Flandres in Brugge uitbaten, brouwen hier sinds 2015 Waterloobier in allerlei varianten. Er zit een stevige tripel tussen, en de bieren worden uitgeschonken in handgemaakte kelken waarmee je zo tussen de ridders van de ronde tafel kunt gaan zitten. Sinds kort wordt hier ook gin en whisky gestookt. Momenteel werkt men een gloednieuw restaurant af, en vanaf mei wordt er op de site ook een brocantemarkt georganiseerd. Zeer aangename plek vlakbij de leeuw. www.fermedemontsaintjean.be

 

5.  Stichting Folon en het Domein van Solvay

Waals-Brabant mag dan niet al te veel toeristische toppers in huis hebben, mooie natuur is er in ieder geval genoeg. Het Zoniënwoud loopt door tot in Waterloo, en het Domein van Solvay in deelgemeente La Hulpe is ook een pareltje. Dit park heeft niets met Napoleon te maken – wie weet heeft hij er ooit eens een croissant binnengespeeld – maar het zou triest zijn er daarom niet even in rond te wandelen. Het is een uitgestrekt domein vol bossen en water, met centraal op een heuvel een romantisch en door klimop overwoekerd kasteel.

De Stichting Folon ligt hier trouwens ook. Dat is een uitgebreid en eigenzinnig museum over de gelijknamige Waalse kunstenaar. Al bij leven was Jean-Michel Folon wereldberoemd. De man maakte campagnes voor een hoop internationale Ngo’s en stond met z’n kunst op de voorpagina’s van de grootste Amerikaanse magazines, maar in Vlaanderen kent geen hond hem. Tragisch hoe ons land in twee bijna totaal gescheiden werelden leeft. Folon stond vooral bekend om z’n aquarellen en etsen en schildert erg kleurrijk en gestileerd, vaak met treffende symbolische boodschappen rond maatschappelijke en humane kwesties. Enorm interessante vent, die aan onze kant van de taalgrens meer erkenning verdient. www.fondationfolon.be

 

Op hotel in Waterloo

Omdat in Waterloo zelf – alweer door corona – geen enkel deftig hotel geopend was, besloot Visit Wallonië (dankjewel Morgane) ons te slapen te leggen in het mooie Dolce La Hulpe op het Domein van Solvay. Het ligt middenin de natuur en beschikt over een hoop ruime kamers, een uitgebreid wellness centrum en een heleboel sportfaciliteiten – inclusief binnenzwembad. Je kunt er ook fietsen huren als je de streek op twee wielen wil verkennen. www.dolcelahulpe.com

Wie meer wil lezen over Waterloo, Waals-Brabant of Wallonië in het algemeen, surft best naar www.visitwallonia.be.

Wil je een aantal andere Waalse pareltjes ontdekken? Lees dan m’n blogposts over Luik, Spa, Charleroi, De Gaume of Viroinval.