Ghost tours in Edinburgh: 8 keer jagen op Schotse spoken

Edinburgh is niet enkel één van de mooiste steden van Europa; het is ook één van de meest atmosferische. De oude stad is een vat vol verhalen en legendes. Die krijg je te horen tijdens verschillende entertainende ghost tours. Trot Op! zette de griezeligste plekken in de Schotse hoofdstad op een rijtje, en bezocht meteen ook de rest van de voornaamste bezienswaardigheden in Edinburgh.

Noem me als fellow ginger bevooroordeeld, maar Edinburgh is één van m’n favoriete Europese steden. Ook van de Schotten zelf ben ik fan. Dat komt niet alleen omdat ze ros zijn en al eens een rok durven dragen, maar ook door hun unieke mix van depressie en hilariteit. Het zijn de meesters van de zelfspot. Terwijl Vlaanderen zich al zevenhonderd jaar lam lult over die ene Guldensporenslag die we ooit eens wonnen, lacht men in Schotland smakelijk om het eigen miserabele verleden. Het land leent zich dan ook perfect tot straffe verhalen, en hoofdstad Edinburgh is daar geen uitzondering op. Wie in de sfeervolle oude binnenstad z’n verbeelding wat laat werken, zit zo weer in de donkere middeleeuwen.

 

Ghost tours in Edinburgh: 8 keer jagen op Schotse spoken

Edinburgh is historisch gezien een stad van twee gezichten. Een hele meute aan grote schrijvers en denkers kwam er tot volle wasdom, maar voor het gros van de bevolking was het hier niet bepaald aangenaam toeven. Door plaatsgebrek werd laag over laag in de hoogte gebouwd. Daardoor woonden de rijken soms letterlijk boven de hoofden van de armste schooiers, die hun toevlucht moesten zoeken in vochtige gewelven waar ze sliepen in wat letterlijk de stront van de elite was. Dat deed hun gezondheid uiteraard geen goed, en door al die vuiligheid waarde ook de pest hier nog negentig jaar langer rond dan in de rest van Europa. En als er nu één ding erger is dan sterven aan de builenpest, is het sterven aan de builenpest terwijl je in andermans kak drijft.

“In Edinburgh schuilt achter quasi elke hoek een straf verhaal. Die kan je allemaal ontdekken op één van de vele spannende ghost tours.”

Ondertussen werd Edinburgh mooi opgepoetst en is vooral het historische centrum een plezier om door te lopen. De term Old Town mag je hier letterlijk nemen: alles voelt eeuwenoud en zwaar aan, maar ook ongelofelijk sfeervol en organisch opgebouwd – vanuit High Street loopt een heel netwerk aan donkere steegjes omlaag. Princes Street vormt dan weer de scheidingslijn tussen de Old en de New Town, en het contrast kon niet groter zijn. Hier werd alles in de 18^e en 19^e eeuw zorgvuldig gepland: grote neoklassieke gebouwen, veel groene ruimte en lange rechte straten. Het heden van Edinburgh is dus net iets netter dan het verleden, maar de geschiedenis waart hier nog steeds rond. Achter elke hoek schuilt wel één of andere macabere legende. En die gaan we samen allemaal ontdekken. Off we go, laddies!

 

1. City of the Dead Tours: op ghost tour in Damnation Alley

Meerdere organisaties in Edinburgh bieden spooktochten aan, maar ik amuseerde me het meest met de City of the Dead Tours. Hun wandelingen werden zorgvuldig uitgepluisd en geschreven door J. A. Henderson: een auteur die meer dan tien boeken over de stad en haar geschiedenis schreef. Tijdens de eerste van hun twee tochten trek je ondergronds de South Bridge Vaults in om er Damnation Alley te verkennen. Dit zijn de donkere kakgewelven waar ik het in m’n intro over had. Origineel dienden die als opslagplaatsen voor de winkels bovenop de brug, maar omdat het er door de kalksteen altijd veel te vochtig was, werden ze ontruimd. Die leegstand duurde niet lang. Al snel zat alles vol illegale stokerijen, drugsholen en geïmproviseerde bordelen, die hier samen met een leger aan hongerige daklozen gezellig kwamen samenhokken. Absolute, stuitende miserie was het gevolg. Levensverwachting van de gemiddelde nieuwe “huurder”: naar het schijnt amper een jaar.

“De gidsen van de City of the Dead Tours zijn zo’n geboren vertellers dat je je begint af te vragen of alle straffe verhalen toch niet een beetje waar zouden kunnen zijn.”

Vandaag de dag worden de South Bridge Vaults gezien als één van de meest spokende plekken ter wereld – en zouden verschillende mensen er paranormale dingen hebben gezien. Da’s natuurlijk onzin, maar omdat de gidsen geboren vertellers zijn begin je je na een tijd af te vragen of het allemaal toch niet een beetje waar zou kunnen zijn. Tijdens m’n eerste bezoek werd ik op de wandeling vergezeld door een groep Engelse rugbyspelers die wat lacherig deden over wat komen zou. Toen we onder een donker gewelf een verhaal aanhoorden over een entiteit die ze The Watcher noemden en die blijkbaar soms in mensen hun oor komt blazen, ging plots het laatste kaarsje uit en stonden we allemaal in het pikdonker. Het was meteen een stuk stiller – nou nou.

 

2. Greyfriars Kirkyard: klopgeesten sarren in Covenanters Prison

De originele City of the Dead Tour is niet de ondergrondse, maar die naar Greyfriars Kirkyard. Da’s een heel oud kerkhof in het centrum waarin mensen overdag hun boterhammen komen opeten. Aan de ingang staat het beroemde standbeeldje van Greyfriars Bobby: een terriër die na de dood van z’n baasje 14 jaar z’n graf bleef bewaken en hier uiteindelijk zelf een plekje kreeg. Greyfriars Kirkyard heeft nog een ander verleden dat veel duisterder is. In de 17^e eeuw werden in Covenanters Prison – een afgesloten deel van het kerkhof – meer dan 1,000 protestanten gemarteld en terechtgesteld door Lord Advocate George Mackenzie. Toen die een tijd later zelf de pijp uitging werd hij vrolijk hier op het kerkhof begraven. Sinds eind jaren negentig een verkleumde zwerver door de crypte zakte en kort daarna een paar zatlappen met z’n schedel aan de haal gingen – lees: sinds men doorkreeg dat er met ghost tours geld te verdienen viel – schoot de geest van Bluidy Mackenzie weer wakker. Sindsdien valt hij passanten lastig door als een vuile nonkel in hun nek te ademen of door hen te bijten en te krabben. Natuurlijk gebeuren zulke dingen net nooit wanneer ik zelf een tour boek – wat een pech toch zeg – maar de nachtelijke wandeling blijft een ervaring op zich. Ook hier wordt het verhaal fantastisch verteld, en het door de maan opgelichte oude kerkhof geeft alles nog een extra dimensie. Wil dat daarom zeggen dat ik achteraf als volwassen vent met het nachtlampje aan heb geslapen? Natuurlijk niet! Ik wilde gewoon nog snel iets lezen.

“Natuurlijk gebeuren die paranormale dingen nooit wanneer ik zelf een tour boek – wat een pech toch zeg – maar de nachtelijke wandeling door het kerkhof blijft een ervaring op zich.”

Edinburgh heeft nog twee andere griezellocaties die meer dan de moeite zijn:

–The Real Mary King’s Close: dit is een historisch steegje dat nu ondergronds ligt doordat de Royal Exchange erbovenop werd gebouwd. Je wordt hier door allerlei episodes van de stadsgeschiedenis geleid door een gids in een historisch kostuum. Hoogtepunt: een kamer waar een Japans medium ooit iedereen wijsmaakte dat ze er met de geest van een kind dat Annie heette zou gepraat hebben. Sindsdien laten gasten speelgoed achter waardoor er nu een griezelige berg aan popjes in het donker naar je ligt te staren.

–The Edinburgh Dungeon: dit is meer een echt spookhuis. Je krijgt er een hoop historische griezelverhalen te zien, die door acteurs en verbazend goede special effects in verschillende kamers worden verteld. Echt geen kinderen onder pakweg tien jaar mee naartoe nemen of je zit gegarandeerd met gejank.

 

3. Musea in Edinburgh: lijkenpikken in het Surgeons’ Hall Museum

In Greyfriars Kirkyard staan over heel wat van de oude zerken stalen kooien gespannen. Die dienden destijds om het lijk in de kist te houden. Niet omdat ze er last hadden van zombies of vampiers, maar eerder omdat de University of Edinburgh een populaire medische faculteit had. Daar hadden ze regelmatig kadavers nodig voor publieke dissecties. Gezien de vraag groter was dan het aanbod, ontstonden de zogenaamde Resurrection Men: grafrovers die verse lijken opgroeven om stiekem aan de universiteit te verpatsen. Twee onder hen gingen nog een stap verder. William Burke en William Hare (Willie & Willie voor de vrienden) sloegen in de armste buurten aan het moorden om aan extra lichamen te raken – liefst jong, blond en goed voorzien: het oog wou namelijk ook wat. Toen hun handeltje uiteindelijk werd opgerold, getuigde Hare tegen Burke, die prompt werd opgehangen. Zijn lichaam werd – dat had hij niet zien aankomen – geschonken aan de universiteit. Z’n doodsmasker, skelet en een van zijn vel gemaakt notitieboekje (dat bestaat inderdaad) kan je nog steeds bekijken in het Surgeons’ Hall Museum. Je kan er ook een virtuele autopsie bijwonen zoals ze destijds werden opgevoerd. Verder vind je er een aantal lugubere maar erg interessante medische collecties: van oude chirurgische marteltuigen tot een hoop organen op sterk water en allerlei kadavers met soms groteske afwijkingen. Zo komt een mens nog eens familie tegen.

“In Greyfriars Kirkyard staan over heel wat van de oude zerken stalen kooien gespannen. Die dienden destijds om het lijk in de kist te houden. De universiteit had namelijk een populaire medische faculteit, en dus werden verse kadavers om autopsies op uit te voeren al snel erg verleidelijk schaars goed.”

Edinburgh is een schatkamer voor wie van musea houdt. Ik zet de voornaamste die ik verder niet bespreek even op een rij: het National Museum of Scotland (hier staat Dolly het eerste gekloonde schaap opgezet), de National Gallery, de Royal Yacht Britannia (het voormalige luxejacht van de Queen), de Scotch Whisky Experience, Dynamic Earth (wetenschapsmuseum), de Scottish National Portrait Gallery, het Museum of Edinburgh en het Museum of Childhood (speelgoedmuseum). Daar ben je wel even zoet mee, denk ik dan.

 

4. Princes Street Gardens: Picknicken op een knekelveld

Princes Street Gardens is een mooi aangelegd park in de schaduw van Edinburgh Castle, dat de oude stad verbindt met de New Town aan de overkant. Op de tien zonnige dagen van het jaar zit het hier vol vrolijke picknickers en joggers, die er hun door het barre weer doorzichtig geworden huid tevergeefs weer wat kleur trachten te geven. Een paar honderd jaar geleden zouden ze van een kale reis zijn teruggekomen. Toen lag hier Nor Loch: een stinkende, troebele vijver waarin al het vuil van de stad terechtkwam. Het Loch was een van de populairste plaatsen om jezelf van kant te maken, en gezien de pest, de armoede en de onophoudelijke stank waren daar kandidaten genoeg voor te vinden. Daarbovenop werd het meer ook gebruikt voor executies door verdrinking en voor het zogenaamde witch-ducking: een recht uit Monty Python ontsnapte praktijk die werd gebruikt om te bepalen of iemand een heks was. Hierbij werd de arme vrouw in kwestie met een molensteen om de nek het water in gezwierd. Indien ze onschuldig was verzoop ze en was er verder niets aan de hand; bleef ze drijven was het een heks en werd ze vermoord. Waterdichte methodiek. Iedereen die hier een broodje komt eten, doet dat dus op de halfvergane botten van ettelijke generaties arme sukkelaars. Bon appetit!

 

5. De Royal Mile: van Edinburgh Castle tot Holyroodhouse

Genoeg gegriezeld nu: tijd voor de rest van de stad. De Royal Mile is met voorsprong de drukste wandelstraat in Edinburgh. Eigenlijk bestaat de Mile uit vijf afzonderlijke straten die in elkaar overvloeien, en Edinburgh Castle verbinden met Holyroodhouse exact één Schotse mijl verder. Edinburgh Castle is een magnifiek fort op een hoge rots en één van de meest iconische kastelen ter wereld. Het is de populairste bezienswaardigheid in Schotland en binnenin zit onder meer een museum met zalen vol harnassen en de oudste kroonjuwelen van het VK (dat zijn niet die van Charles nee). Holyroodhouse Palace doet dan weer dienst als de officiële woonplaats van de Britse vorst als hij in Schotland resideert. Denk mooie tuinen, prachtige zalen vol portretten en buiten de ruïne van een oude abdij. Tussen die twee locaties loop je bijna twee kilometer langs statige panden vol winkels en restaurants, tourgroepen en straatartiesten. Onderweg kom je ook voorbij St. Giles’ Cathedral. Da’s een indrukwekkende gotische kerk met een kroon op de toren. De meeste ghost tours vertrekken hier, en ook het Heart of Midlothian ligt er. Da’s een hoop kasseien in de vorm van een hart, en er eens goed op tuffen zou blijkbaar geluk brengen. Niet te romantisch bij worden trouwens: vroeger werden ook hier publieke executies uitgevoerd. Wie een prachtzicht over de hele stad wil en er een stevige inspanning voor over heeft, kan via de tuinen van Holyroodhouse trouwens vier kilometer klimmen naar Arthur’s Seat: een uitgedoofde vulkaan van meer dan 200m hoog.

 

6. Calton Hill: een uitzicht over Edinburgh voor luiere klimmers

Wie liever wat minder intensief klimt, kan aan het eind van Princes Street ook gewoon Calton Hill op. Da’s een lagere heuvel waarop een hele UNESCO Werelderfgoedsite ligt uitgestald. Het National Monument dat hier staat, is gebaseerd op het Parthenon van Athene. Edinburgh werd in de 19^e eeuw immers gezien als het Athene van het noorden. Jammer genoeg werd het nooit afgewerkt, dus met die vergelijking zal het nog wel meevallen. Ach, twaalf losse zuilen zijn ook mooi. Los van deze Schotse luiheid krijg je vanop Calton Hill wel dé postcard view over Edinburgh voor de kiezen. In de voorgrond staat het Dugalt Stewart Monument; de bekende klokkentoren van het Balmoral Hotel en de spits van het Scott Monument staan wat verderop, en in de achtergrond overkijken de imposante kantelen van Edinburgh Castle de wijde omgeving. Beter dan dit wordt het niet snel. Edinburgh is een prachtige stad.

 

7. Camera Obscura: zet al je zintuigen voor schut

*Alle foto’s door: Camera Obscura & World of Illusions.

Camera Obscura is een atypisch museum vlakbij Edinburgh Castle. Ik liep er spontaan binnen om te schuilen voor een plotse regenbui, en dat heb ik me niet beklaagd. In de top van het torentje van het gebouw zit een echte camera obscura die met een hoop spiegels en lenzen livebeelden van de stad op een ronde tafel projecteert. Het is echter de verzameling aan fantastische illusies op de andere etages die ik het aangenaamst vond. Van een hoop bevreemdende visuele testjes en een collectie bewegende hollogrammen van een hoop celebrities tot een spiegeldoolhof en een psychedelische tunnel waarin je je evenwicht verliest alsof je straalbezopen bent. Hier ben je op een regendag wel een paar uur mee zoet. Het hoeft dus niet altijd spooky te zijn in Edinburgh, al is zo’n plots knipogende holografische Boy George natuurlijk ook niets voor de zwakkeren van geest.

 

8. Edinburgh fast food: eet eens een gefrituurde Mars

Een paar jaar geleden las ik op Facebook dat de Schotten de Amerikanen te slim af waren geweest in hun zoektocht naar de vettigste fastfoodsnack op de planeet. Iemand was op het goddeloze idee gekomen een Mars in beslag te dekken, te frituren en vervolgens in z’n eigen bek te duwen. Een legende – en een nieuwe diabetesgolf – was geboren. Moet ik ook eens proberen, zo dacht ik toen ik zag dat de kebabzaak naast m’n hostel ze aanbood. Met lichte schaamte op de wangen bestelde ik er één en vijf minuten later was ik al slinks met m’n buit de kamer ingeslopen zodat ik alles in totale afzondering kon binnenspelen. De Mars zag eruit alsof één hap me jaren van m’n leven zou kunnen kosten, maar na een paar seconden werd de naakte waarheid me al duidelijk: de idioot die dit heeft uitgevonden is een onbezongen genie. Letterlijk één van de beste desserts die ik ooit heb geproefd. Buy it and try it. Je gaat je hoofdschuddend afvragen waar het toch allemaal is misgelopen in dat leven van jou, maar smaken zal het doen.

 

Zo, dat is ongeveer alles wat ik over Edinburgh te vertellen heb. Ben ik je favoriete spookplek vergeten? Heb je nog vragen? Laat je vooral gaan in de comments onderaan. Zin in een aantal andere citytrips? Lees hier m’n artikels over Singapore, Oslo, Lodz, Porto of Warschau.